آقای اوسامو تاناکا از دسامبر سال 2022 نماینده ارشد آژانس همکاری بین المللی ژاپن (جایکا) در دفتر ایران است. او متخصص همکاری های بین المللی با 25 سال سابقه در زمینه همکاری های توسعه و کمک های بشر دوستانه است. وی در سال 1999 به جایکا پیوست و در تمام دوران حرفه ای خود در موضوع توسعه اجتماعی-اقتصادی به ویژه در منطقه خاورمیانه کار کرده است. آقای تاناکا همچنین رهبری یکی از ابتکارات جایکا به نام ابتکار غذا و تغذیه برای آفریقا را بر عهده داشت که در صدد بهبود وضعیت تغذیه در سراسر آفریقا بود. در حوزه فعالیت های بشر دوستانه، او به عنوان افسر ارشد روابط خارجی در آژانس امداد رسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک (اونروا) خدمت کرد و به توسعه روابط با دولت های آسیایی و جوامع مدنی پرداخت.
گفتگوی اختصاصی آوا دیپلماتیک با آقای اوسامو تاناکا، نماینده ارشد دفتر جایکا در ایران
اهداف و چشم‌انداز جایکا در ایران چیست؟
هدف ما کمک به مردم ایران برای زندگی مطلوب و دستیابی به توسعه پایدار است. جایکا، به عنوان بزرگترین آژانس همکاری توسعه ای دو جانبه، پلی ارتباطی است میان ژاپن و ایران که تا کنون به صورت مستمر فعالیت های خود را در مدل های مختلف همکاری؛ نظیر همکاری های فنی، کمک بلاعوض، وام و یا ترکیب آنها، ادامه داده است تا همتایان ایرانی ما بتوانند ظرفیت های خود را در زمینه های مختلفی مانند اقتصاد، کاهش ریسک مخاطرات، بهداشت، محیط زیست، مدیریت منابع آب، کشاورزی، تغییرات اقلیمی و غیره، تقویت کرده و ارتقاء دهند.
مهمترین دستاوردهای جایکا در ایران در طول سال‌های فعالیت آن چه بوده است؟
در طی 50 سال گذشته، با تعامل و همکاری با شرکای خود، بیش از100 پروژه موفق را اجرا و در حدود 700 برنامه آموزشی را برگزار کرده ایم که بدون شک تاثیر به سزایی در ارتقاء ظرفیت همتایان ایرانی به عنوان سیاست گزاران اصلی، داشته است. همچنین می توان گفت این همکاریها منافع بسیاری را برای مردم و جوامع محلی که ذینفعان نهایی پروژه ها هستند به ارمغان آورده اند.
مهم ترین پروژه های اجرایی جایکا در ایران در سال های اخیر چه بوده اند؟
کلیه پروژه ها به لحاظ اهمیت در یک سطح قرار دارند. چرا که همه آنها به ارتقا کیفیت زندگی مردم در ایران کمک می کنند.
اما، اگر من بخواهم چند پروژه را انتخاب کنم، می توانم به پروژه ” ارتقا و بهبود تجهیزات پزشکی در شهر تهران” اشاره کنم. در حال حاضر، جایکا با هدف حفظ زندگی و بهبود خدمات پزشکی به مردم، مشغول تجهیز چند بیمارستان با پیشرفته ترین دستگاههای پزشکی در تهران است.
در حوزه رودخانه کارون نیز، جایکا از یک پروژه حفاظت از محیط زیست که از سال 97 تا 1402 به طول انجامید، حمایت کرد.
بهبود معیشت ساکنین از طریق بهره برداری سازگار با منابع محلی، تعریف مکانیسم های حفاظت از محیط زیست با همکاری ذینفعان متعدد، ایجاد روش های نظارت بر محیط زیست، آموزش زیست محیطی و غیره، از جمله مواردی هستند که در طی آنها دانش و تجربه ژاپن با هدف حفاظت از محیط زیست پایدار انتقال یافت.
مثال دیگری که می توانم بزنم این است که ژاپن، همانند ایران، کشوری حادثه خیر است. از آنجایی که ژاپن بلایای طبیعی بی شماری را تجربه کرده است، ما تجارب زیاد و درس آموخته های ارزشمندی را می توانیم به ایران منتقل کنیم. من به 25 سال همکاری در زمینه کاهش ریسک مخاطرات در شهر تهران واقعا افتخار می کنم.
در طی دهه های گذشته، در پروژه های همکاری فنی برای ارتقاء مدیریت پسماند و کنترل آلودگی هوا، جایکا دانش و تجربه ژاپن در طراحی زیرساخت مناسب و روش های پایش زیست محیطی را که مورد استقبال همتایان ایرانی قرار گرفته، انتقال داده است.
می توان تمام پروژه های ذکر شده را در ارتباط مستقیم با زندگی مردم دانست.
این پروژه ها چه تأثیری بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران داشته اند؟
جایکا به نوبه خود با اجرای پروژه، نقش مهمی در پیشرفت توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران دارد و پرداختن به تاثیر تمامی پروژه ها به طور مجزا خارج از حوصله و زمان این مصاحبه است.
اما اجازه بدهید در قالب یک طبقه بندی به تاثیرات پروژه های جایکا همراه با چند نمونه برای هر مورد به طور خلاصه اشاره کنم.
توسعه اقتصادی:
ظرفیت سازی برای رشد و بهره وری: جایکا از توسعه منابع انسانی، ارائه برنامه های آموزشی و کمکهای فنی که منجر به تقویت تخصص افراد می شود و به رشد اقتصادی و بهره وری کمک می کند، حمایت می کند.
تا به امروز، ما دوره های آموزشی متعددی را با هدف افزایش ظرفیت شرکای ایرانی برگزار کردیم. و با تقدیر از تلاش بی وقفه همکاران و همتایانم، موفق شده ایم تا این فرصت را برای 3880 نفر از ایرانیان ایجاد کنیم.
ارتقاء زیرساختها: جایکا همچنین با بهبود سیستم حمل و نقل و صرف انرژی از رشد اقتصادی حمایت می کند. به عنوان مثال، جایکا در پروژه نیروگاه برق آبی مسجد سلیمان از ارتقاء ظرفیت تامین برق ایران به منظور پاسخ به تقاضای رو به رشد برای برق، حمایت کرد.
توسعه اجتماعی:
آمادگی در مقابله با مخاطرات: جایکا با اجرای پروژه های متعدد در زمینه کاهش ریسک مخاطرات به تلاشهای ایران برای توسعه جوامع مقاوم در برابر بلایا کمک کرده است. به عنوان مثال، در پروژه اخیر ما به مسئولین ایرانی کمک کردیم تا میزان آسیب پذیری در برابر سیل و زلزله و خسارات آنها که می تواند تهدیدی برای زندگی باشند را کاهش دهیم.
بهداشت و درمان: در اغلب همکاری های جایکا بهبود نظام بهداشت و درمان نیز مورد توجه است که منجر به بهبود شرایط سلامت عموم می‌شود. اخیراً، جایکا در پاسخ به درخواست دولت ایران، تجهیزات پزشکی متعددی را برای ارتقاء ظرفیت بیمارستان‌های تهران فراهم کرده است.
آب: جایکا به بهبود مدیریت منابع آب، رفع نیازهای اساسی و بهبود شرایط کلی زندگی برای توسعه پایدار ایران کم‌آب کمک می‌کند. به عنوان مثال، ما در طی اجرای چندین پروژه به مواردی نظیر رفع اختلاف در توزیع آب، ایجاد شرایط یکسان در بحث عرضه و تقاضای آب، بهبود سیستم آبیاری، محاسبه تعادل چرخه هیدولوژیکی و غیره، پرداختیم.
توسعه فرهنگی:
حفاظت از میراث فرهنگی: حمایت از پروژه ها با هدف حفاظت از میراث فرهنگی از دیگر فعالیت های جایکا است. پروژه کمک بلاعوض برای ” حفظ و نگهداری از ارگ بم” و همچنین، توافق اخیر ما جهت ” بهبود تجهیزات نمایشگاهی موزه ملی ایران” مثال های خوبی از حمایت جایکا از توسعه فرهنگی ایران است.
من امیدوارم مردم ایران، به خصوص کودکان، بیش از پیش به تاریخ و هویت غنی خود در همکاری با ما افتخار کنند.
مهمترین چالش‌های پیش روی جایکا در ایران چیست؟
داشتن چشم انداز بلندمدت و تلاش مستمر برای مشاهده نتایج مورد نیاز. اینکه ما چقدر تاثیرات مختلفی را در پروژه های متعدد داریم مهم نیست، مهم آن است که در مسیر توسعه به تاثیرات مثبت دست پیدا کنیم و این مستلزم داشتن یک دورنمای واضح، برنامه های اقدام سازنده و تلاش مستمر زیادی است.
جایکا، با شرکای خود، پروژه های متعددی را در زمینه های مختلف تدوین می کند که در آنها رویکردها و روش‌های متنوعی برای ارتقای ظرفیت همتای ایرانی برای مقابله با چالشها معرفی می‌شود.
در برخی موارد، از ما انتقاداتی می شود که شرایط بلافاصله پس از اتمام پروژه تغییری نکرده است. حقیقتاً، ما نمی توانیم انتظار داشته باشیم که تغییرات به صورت ناگهانی و در طول یک شبانه روز اتفاق بیافتند. این تلاش مستمر و پایدار است که منجر به توسعه می شود و پروژه های همکاری جایکا در واقع نقطه شروع این روند طولانی بهبود است.
به عنوان مثال، با توجه به پیچیدگی اکوسیستم و فعالیت های انسانی، ممکن است دهه ها طول بکشد تا ما شاهد تغییرات محسوس و پایداری در محیط زیستمان باشیم. مهم آن است که در مسیر توسعه ما دست از تلاش نکشیم. این روند همان است که ژاپن هم در تاریخ توسعه خود تجربه کرده است.
چگونه می توان این چالش ها را برطرف کرد؟
برخورداری از یک دورنمای بلندمدت، تعهد، صبر و البته حضور پر رنگ تمامی ذینفعان در میدان برای دستیابی به اهداف پروژه حتی پس از اتمام آن و توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، بسیار حائز اهمیت است. این نگاه بلندمدت سنگ بنای پروژه های همکاری جایکا است. نتایج حاصله پس از پایان پروژه در واقع شروع یک روند و پله اول است و بهبود نهایی وقتی محقق می شود که به صورت مستمر و در بلند مدت تلاش کنیم. جایکا همواره در کنار ایران است و برای پشت سر گذاشتن چالشها و دستیابی به اهداف، آغوشش به روی گفتمان بیشتر باز است.
جایکا چه برنامه هایی برای اجرای پروژه های جدید در ایران دارد؟
این امر بستگی به تقاضا، اولویتها و توافق مشترک بین دو دولت ژاپن و ایران دارد. مطمئناً، طرح پیشنهاد شده می بایست با سیاست کمک های توسعه ای ژاپن و ظرفیت های جایکا همخوانی داشته باشد. ما تلاش می کنیم تا با حمایت همتایان خود و با مقابله با چالش ها به مردم ایران کمک کنیم.
به هر حال، ما از درخواست ایران برای گفت و گوی بیشتر استقبال کرده و تاکید می کنیم ارتباط تنگاتنگ بین جایکا و دولت ایران بسیار حائز اهمیت است.
این پروژه ها در چه زمینه هایی تمرکز خواهند داشت؟
ما، اولویت را بنا بر درخواست دولت ایران تنظیم می کنیم. مثل کاهش مخاطرات بحران، مدیریت پسماند، مدیریت منابع آب و غیره.
چگونه می توان از مشارکت بخش خصوصی در اجرای پروژه های جایکا در ایران بیشتر بهره برد؟
اگر یک شرکت ژاپنی علاقه مند به همکاری با ایران باشد، مادامی که این همکاری به توسعه ایران کمک کند، جایکا با ایجاد یک کانال ارتباطی آن شرکت را به بازار ایران وصل می کند. ما به این روش که به توسعه اقتصادی و ارتقای تجارت هر دو کشور کمک می کند، افتخار می کنیم.
یکی از مکانیسمها اجرای پروژه های توسعه ای از طریق همکاری بخش عمومی و خصوصی است که در آن منابع عمومی و تخصص و ابتکار بخش خصوصی به اشتراک گذاشته می شود. برنامه Small Medium Enterprises( (SMEs (بنگاه های کوچک و متوسط) ژاپن به صورت موثری به توسعه بازار کمک کرده و جایکا این برنامه را به عنوان الگوی موفق به سراسر جهان منتقل می کند.
همچنین جایکا با فراهم آوردن تخصص و دانش در برنامه های آموزشی به این موضوع کمک می کند. در ایران، جایکا با اجرای همکاری فنی از رشد (بنگاه های کوچک و متوسط)SMEs در زمینه هایی چون بیوتکنولوژی، تکنولوژی پلاستیک، مواد ارگانیک و غیر ارگانیک و همچنین فلزات، حمایت کرده است.
چگونه می توان از ظرفیت های رسانه ها و فناوری های نوین برای اطلاع رسانی و آگاهی رسانی درباره پروژه های جایکا در ایران استفاده کرد؟
اعتقاد ما بر آن است که رسانه های جمعی می توانند به عنوان پل ارتباطی بین مردم و ما عمل کنند. ما از رسانه ها دعوت می کنیم تا از سایت پروژه های ما بازدید و روند پیشرفت را از زاویه دید خود مشاهده کنند و دستاوردهای پروژه را درک و مراتب را اطلاع مخاطبان بیشتری برسانند.
زمانیکه مردم بیشتری در جریان دستاوردها قرار بگیرند، به دنبال آن میزان مشارکت جوامع محلی در فعالیت ها نیز بیشتر خواهد شد و این موضوع تداوم و پایداری خروجی پروژه ها را تضمین می کند.
لذا، ما از پیشنهادات جدید رسانه ها همیشه استقبال می کنیم. اخیراً، جایکا ایران با هدف انتشار جزییات فعالیت ها، صفحه رسمی خود را در اینستاگرام باز کرده است.
چگونه می توان از مشارکت مردم ایران در اجرای پروژه های جایکا در ایران بیشتر بهره برد؟
توسعه هر کشور منوط به توسعه مردم آن کشور است. جایکا همیشه بر تعامل مستقیم با مردم در پروژه های خود تاکید داشته است. نه تنها در زمان اجرای پروژه بلکه هنگام انجام ارزیابی، ما میزان رضایت مردم از اقدامات صورت گرفته در چارچوب پروژه را می سنجیم. به اشتراک گذاری درس آموخته ها با آنها و دریافت بازخورد واقعیشان باعث تاثیرگذارتر شدن رویکرد مشارکتی شده و به توسعه بیشتر کمک می کند.
چگونه می توان از پروژه های جایکا برای تقویت همکاری های بین المللی ایران با سایر کشورها استفاده کرد؟
امروزه بسیاری از چالش های توسعه اقتصادی-اجتماعی تنها توسط یک کشور قابل حل نیست، بلکه باید از طریق همکاری بین المللی حل شوند.
همکاری جایکا این تجربیات را گرد هم می آورد، مشارکت بین کشورها را تقویت می کند و به موضوعات مختلف فرامرزی مانند اقتصاد، تغییرات آب و هوا، مدیریت محیط زیست، بحران های بشردوستانه از جمله وضعیت پناهندگان و غیره می پردازد.
به عنوان مثال، می توانم به همکاری فنی در قالب برنامه آموزشی کشور ثالث جایکا اشاره کنم، که ذیل این برنامه ظرفیت و مهارت کشورهای ثالث با بهره گیری از تخصص و دانش متخصصین ایرانی به عنوان میزبان ارتقاء می یابد.
آیا جایکا در حوزه مدیریت بحران با شهرداری تهران همکاری دارد؟
همکاری جایکا با شهرداری تهران در زمینه مدیریت مخاطرات تاریخچه طولانی ای دارد.
همکاری ما در سال 1999 با ارزیابی ریسک زلزله برای شهر تهران شکل گرفت و این پروژه سرآغازی شد بر سایر همکاری ها از قبیل:
1- تدوین برنامه جامع کاهش ریسک مخاطرات زلزله در سال 2004 به منظور کاهش خسارات پیش بینی شده در ارزیابی ریسک زلزله. این طرح جامع شامل اقدامات سازه ای و غیر سازه ای است. از آنجاییکه این طرح تا سال 2018 قابلیت اجرایی داشت، در پروژه در حال انجام کنونی مورد بازبینی قرار خواهد گرفت.
2- تاسیس مرکز عملیات اضطراری (EOC) که بر اساس پروژه همکاری جایکا ساخته شد.
پیش از تعریف مفهوم این مرکز، مدل ژاپنی آن به عنوان الگو در نظر گرفته شد.
این مرکز به تسریع انجام عملیات اضطراری پس از وقوع حوادث کمک می کند.
3- سیستم پیش بینی سریع خسارت و تلفات (QDLE) که با هدف کمک به درک میزان خسارت احتمالی در زمان وقوع زلزله ایجاد شد. این سیستم کمک شایانی به شناسایی مناطق اولویت دار برای اعزام نیروهای امداد می کند.
4- سیستم آزمایشی هشدار اولیه زلزله: این سیستم هشدار زود هنگام، کانون آن زلزله را شناسایی کرده و درجه لرزش مورد انتظار را در موقعیت های مکانی مشخص به اطلاع ما می رساند. به عنوان مثال، اگر یک شرکت حمل و نقل ریلی این پیام هشدار را دریافت کند، قطارها را می توان متوقف کرد. این طرح همچنان در مرحله آزمایش قرار دارد، هرچند، در آینده، اطلاعات بدست آمده از این سیستم را می توان برای مردم نیز ارسال کرد.
5- گروه داوطلب واكنش اضطراري محله (گروه دوام): توانمندسازی جامعه یکی از محورهای اصلی همکاری گذشته ما بود. برای افزایش ظرفیت مردم، فعالیت‌های مختلفی از جمله مانور تخلیه، پایش شهر، آموزش بلایا و غیره اجرا شد. با اجرای این فعالیت ها، گروه های داوطلب جامعه، گروه های دوام، سازماندهی شدند. اکنون گروه های دوام در تمامی مناطق تهران تشکیل شده اند.
خروجی های پروژه های همکاری ما به عنوان یک مرجع مورد استفاده دانشگاهیان و کارشناسان فعال در حوزه مدیریت مخاطرات و کاهش ریسک قرار می گیرد.
جایکا چگونه به ارتقای سلامت در ایران کمک می‌کند؟
حمایت از توسعه جامعه مروج سلامت یکی از دستورکارهای جهانی جایکا در کشورهای مقصد با هدف حفظ سلامت و جان مردم در همه زمانها است. در ایران، جایکا و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (MHME) همکاری خود را برای ارتقاء کمی و کیفی خدمات پزشکی ارائه شده به مردم ایران گسترش دادند.
بدین منظور، دو پروژه به طور مشترک با دیدگاه میان مدت و بلندمدت تدوین شد: پروژه کمک بلاعوض برای “ارتقاء و بهبود تجهیزات پزشکی در شهر تهران” و پروژه همکاری فنی برای ” پروژه ارتقا و بهبود خدمات پزشکی و درمانی در ایران بر مبنای مدل های مدیریت درمانی در ژاپن”.
در طی پروژه کمک بلاعوض، 12 دستگاه پزشکی جهت بررسی، تشخیص زود هنگام و درمان سرطان و بیماری های قلبی عروقی تهیه و به دو بیمارستان آرش و امام حسین در تهران اهدا شدند.
در طی پروژه همکاری فنی، دانش و تجارب ژاپن در زمینه های مختلف نظیر سلامت درمان سالمندان، طراحی و ساخت بیمارستان، مدیریت بیمارستان، کنترل و مدیریت سرطان از طریق دعوت سیاستگذاران، مدیران و متخصصان ایرانی برای شرکت در دوره آموزشی در ژاپن که بر مبنای نیاز بخش سلامت در ایران طراحی شده اعزام می شوند.
افزون بر این، به دنبال پاندمی کووید-19 در سال 2020، جایکا و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور یک برنامه آموزشی دیگر برای ایران با عنوان “پیشگیری و کنترل عفونت های مرتبط با مراقبت های بهداشتی» به منظور حمایت از نظام مراقبت های بهداشتی تاب آور در ایران در برابر بیماری های عفونی، تعریف کردند.
ما امیدواریم که مردم ایران از نتایج این همکاری با MHME برای حمایت از نظام سلامت، نهایت استفاده را ببرند.
جایکا چگونه به ارتقای محیط زیست در ایران کمک می‌کند؟
همزمان با رشد صنایع، بهره برداری بیش از حد از منابع طبیعی و تغییر کاربری اراضی در مقیاس وسیع منجر به تخریب سریع محیط زیست که پایه و اساس وجود انسان است، شده است. در این راستا، جایکا به منظور حفاظت از محیط زیست و برای مقابله با چالش های زیست محیطی؛ با ایران همکاری می کند.
ما با همتایان ایرانی خود پروژه های همکاری موفق متعددی را در نقاط مختلف ایران از جمله گیلان، آذربایجان غربی، چهار محال و بختیاری، فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان، جزیره قشم و… انجام داده ایم.
در این پروژه‌ها با معرفی روش‌های پایش محیط زیست و نهادینه‌سازی حفاظت از محیط زیست به ظرفیت‌سازی کارکنان دولت پرداخته و با جایگزینی و ترویج فعالیت‌های درآمدزا به کاهش استفاده بیش از حد از منابع طبیعی و افزایش آگاهی جوامع محلی برای حفظ فعالانه منابع طبیعی به عنوان میراثی ارزشمند برای نسل های بعدی کمک کرده ایم.
جایکا چگونه به ترویج گفتگوی بین‌فرهنگی میان ایران و ژاپن کمک می‌کند؟
تبادلات مردمی از طریق فعالیت های جایکا به تقویت بیشتر روابط دوستانه بین دو کشور کمک کرده است.
به عنوان مثال، برنامه های آموزشی جایکا فرصتی عالی برای گفتگوی بین فرهنگی است. شرکت کنندگان در ژاپن با فرهنگ ژاپنی آشنا شده و با مردم ژاپن تبادل نظر می کنند. افزون بر آن، حضور کارشناسان ژاپنی در ایران می تواند به این امر کمکی شایانی کند.
همچنین، جایکا با همکاری دانشگاه تهران، در نشست های ژاپن شناسی متعددی شرکت و در مورد ژاپن سخنرانی کرده است. تعامل رو در رو با دانشجویان جوان یک راه عالی برای رشد نسلی است که نسبت به ژاپن شناخت دارد و خود می تواند زمینه ساز ارتباط بین انسان ها شود.
جایکا چگونه به توسعه پایدار در خاورمیانه کمک می‌کند؟
جایکا فعالانه در حمایت از توسعه کشورهای خاورمیانه از طریق به اشتراک گذاشتن تجربه توسعه منحصر به فرد ژاپن و بهترین شیوه ها مشارکت داشته است. جایکا با بهبود و ارتقاء ظرفیت کشورهای هدف و کمک به توسعه پایدار آنها به ایجاد جوامع فراگیر و تاب آور کمک می کند.
پروژه های همکاری جایکا در خاورمیانه نه تنها طیف وسیعی از نیازهای کشورهای مقصد را پوشش می دهد، بلکه با هدف رسیدگی به چالش های مهم در منطقه در راستای مسائل مشترک جهانی مانند کاهش خطر بلایا، سازگاری با تغییرات اقلیمی، پوشش همگانی بهداشت، کنترل آلودگی های زیست محیطی و غیره نیز تلاش می نماید.
در عراق، جایکا با تکیه بر تکنولوژی ژاپن به پالایش و تولید محصولات نفتی با کیفیت بالا که استانداردها و معیارهای زیست محیطی را رعایت کرده باشند، کمک کرده و این باعث شده است که اثرات منفی بر محیط زیست کشورهای همسایه کمتر شود.
همکاری های جایکا با کشورهای حوزه خاورمیانه در زمینه های دیگری از جمله تقویت سرمایه انسانی از طریق بهبود سیستم سلامت برای مبارزه با بیماری های قابل انتقال شکل گرفته است. همچنین جایکا به کمک های بشردوستانه در بحران های انسانی و نیز حمایت از پناهندگان توجه شایانی داشته است و با همیاری دولت ها و مقامات منطقه از پناهندگان سوری و فلسطینی حمایت کرده است.
