به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ایران جزء اولین کشورهایی بود که استقلال ملی قرقیزستان را به رسمیت شناخت و از تاریخ 10 می سال 1992، روابط دیپلماتیک بین ایران و قرقیزستان برقرار شد. طی سالهای سپری شده دو کشور با توجه به اشتراکات فرهنگی گام به گام درشناخت بیشتر از یکدیگر گام برداشته اند و از ابتدای این روند آقای عبدالرزاق اف ازجمله دیپلماتهایی است که در این مسیر تلاشهای وافری داشته است. طی گفتگو با سفیر قرقیزستان در ایران ضمن بررسی روند تحولات موجود بین دو کشور وی از اولین سفر طولانی زمینی خود در سال 1372 (1993) به ایران سخن می گوید و اینکه آیت الله هاشمی رفسنجانی جهت گسترش روابط دو کشور تا چه اندازه نقش داشته است.
گفتگوی اختصاصی آوا دیپلماتیک با آقای آواز بیک عبدالرزاق اف، سفیر جمهوری قرقیزستان در ایران
از چه سالی فعالیت خودتان را در وزارت امور خارجه قرقیزستان شروع کردید؟
از سال 71 هجری، از زمان استقلال کشورمان، به وزارت خارجه قرقیزستان پیوستم، قبلاً در مسکو زندگی می‌کردم.
آیا در دوران حضورتان در مسکو مشغول به تحصیل بودید؟
من فارغ‌التحصیل دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه دولتی تاشکند، رشته ادبیات و زبان فارسی اش هستم. بعد از اتمام دانشگاه در سال 1985 م، با انتشارات “پروگرس” در شهر مسکو همکاری داشتم که آثار ادبی و اجتماعی را به زبان های فارسی و دری و پشتو ترجمه و منتشر می‌کرد؛ من ابتدا به عنوان تصحيح كننده کار خودم را شروع کردم و پس از مدتی ویراستار و بعد مدیر مسئول مجله “آسیا و آفریقا امروز” به زبان دری شدم. این مجله معروف و دارای محبوبیت خوانندگان قبلاً طی چندین سال در مسکو چاپ می‌شد و من 5 سال آنجا بعنوان یکی از دست اندرکاران این مجله به زبان دری کار کردم. بعد، در سال 1990 آقای گورباچف گفتند نیازی به این همه آثار و انتشارات اجتماعی نیست و همه مؤسسات باید خودکفا و درآمدزا باشند، لذا همه این نشریات تعطیل شدند.
البته باید یادآورم شوم که ما یک مؤسسه نشریاتی منحصر به فردی بودیم، چون به تمام زبان‌های دنیا می‌توانستیم آثار اجتماعی و ادبی را ترجمه و منتشر کنیم ولی آقای گورباچف گفت به ایدئولوژی قدیمی نیازی نداریم و در نهایت امر، به جای آن انتشارات دارای شهرت بین المللی، یک فروشگاه زنجیره‌ای مثل “هایپر” دایر شد.
چون زبان فارسی و دری بلد بودم مترجم شرکت حمل و نقل و فورواردینگ مشترک شوروی-افغان به نام “استراس” (“ASTRAS”) در شهر حیرتان در شمال افغانستان شدم. جالب اینکه در سال 1990 از اتحاد شوروی عازم افغانستان شدم ولی دو سال بعد، در سال 1992 به CIS برگشتم.
در آن دوره دیگر اتحاد جماهیر شوروی وجود نداشت و وقتی که به مسکو آمدم، نظر به سابقه مثبت کاری ام، به من پیشنهاد شغل و پستی در شرکت “SoyuzVneshTrans” را دادند ولی من گفتم می‌خواهم به کشور خودم کمک کنم. وسایل خودم را جمع کردم و به قرقیزستان برگشتم، آمدم وزارت امور خارجه قرقیزستان و رزومه خودم را به اداره پرسونل وزارت خارجه قرقیزستان دادم و گفتم فارسی و انگلیسی بلد هستم و هرگاه آن وزارت محترم به خدمات بنده نیاز داشته باشد، من در خدمت آن وزارت هستم و از آن دوران در وزارت امور خارجه جمهوری قرقیزستان مشغول به کار شدم.
در ابتدا در اداره تشریفات وزارت امورخارجه کار می کردم، بعد به اداره سازمان‌های بین‌المللی رفتم. در ادامه هم به اداره آسیا و آفریقا منتقل و در آنجا مسئول میز ایران شدم و از آن موقع در امور مربوط به روابط دوجانبه بین قرقیزستان و ایران مشغول به فعالیت هستم.
حضرتعالی با توجه به اینکه زبان فارسی می دانستید از همان ابتدا با فضای همکاری دو کشور ایران و قرقیزستان آشنا بودید و این نکته حائز اهمیتی است.
پس از استقلال قرقیزستان یک دنیای جدید برای ما باز شده بود. ما قبلاً سیاست خارجی مستقلی نداشتیم، چون سیاست خارجی در زمان شوروی سابق از طرف مسکو تعیین و عملی می‌شد.
به عنوان یک کشور نوپا، جوان، تازه استقلال‌یافته هم تجربه‌ای نداشتیم و در همان دوران ایران جزء اولین کشورهایی بود که استقلال ما را به رسمیت شناخت. در تاریخ 10 می سال 1992، روابط دیپلماتیک بین ایران و قرقیزستان برقرار شد.
البته در ابتدای استقلال قرقیزستان، شناختی از کشور شما نداشتیم و فکر کنم در ایران هم شناخت زیادی از قرقیزستان نداشتند و برای همین 10 سال اول روابط بین دو کشور بیشتر بر شناخت بیشتر از یکدیگر متوجه شده بود.
در سال 1993جمهوری اسلامی ایران سفارت خود را در شهر بیشکک دایر کرد و سفارت ما هم 3 سال بعد در تهران دایر شد. در ابتدا سفارت ما در منطقه کاشانک بود توی همان ساختمانی که هم اکنون محل سفارت کوبا است. بعد بین دولت دو کشور تفاهم شد که یک ساختمانی در اختیار ایران در بیشکک قرار بدهند و متقابلاً اینجا در تهران ساختمانی در اختیارمان بگذارند.
اولین بار خودتان در چه سالی به ایران سفر کردید؟
خرداد ماه سال 1372 هجری بود که اینجا جزو تیم پیشرو وزارت خارجه قرقیزستان جهت آماده‌سازی اولین سفر رسمی رئیس جمهورمان به ایران آمدیم. آن موقع به تهران پرواز مستقیم نداشتیم برای همین اول زمینی به آلماتی آمدیم و از آلماتی به عشق‌آباد پرواز کردیم. آنجا سفارت محترم ایران در عشق‌آباد، یک مینی‌بوس در اختیار تیم ما قرار داد و ما را تا مرز باجگیران بردند.
در مرز باجگیران هم از نمایندگی وزارت خارجه ایران در مشهد دوستان به استقبال ما آمدند و ما را تحویل گرفتند و به شهر مشهد بردند. روز بعد با پرواز از مشهد به تهران آمدیم و در مهمانسرای وزارت خارجه در نیاوران بودیم. این اولین سفرم به ایران بود. در آن موقع سفر ما بین دو کشور خیلی طول کشید.
آن دوران حتی راه‌آهن مشهد – سرخس – تجن راه نیفتاده بود. مرحوم جناب آقای هاشمی رفسنجانی خیلی تلاش کردند این راه‌آهن راه افتاد و کریدورهای زمینی، جاده‌ای و هوایی را گسترش دادند. ایشان برای گسترش روابط ایران با کشورهای آسیای میانه و قفقاز خیلی تلاش کردند و زحمت کشیدند، خدا رحمتشان کند.
آقای هاشمی رفسنجانی اولین رئیس جمهور ایران بودند که مهرماه سال 1372 هجری به بیشکک آمدند و روبان افتتاح سفارت را قیچی کردند. من در آن زمان کارمند جوان وزارت خارجه بودم و داشتم تجربه می‌کردم و رویداد خیلی مهمی بود. در سفر آقای رفسنجانی بیش از 12 توافقنامه جاده‌ای، هوایی و گمرک و حذف مالیات مضاعف… به امضاء رسید و آن توافقنامه‌های مهم راهبردی، زیربنایی همکاری های آینده بین دو کشور را پایه‌گذاری کردند.
در طی سال های اخیر شاهد چه تغییراتی در روابط ایران و قرقیزستان بودیم؟
علی‌رغم بالا و پایین‌هایی که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری قرقیزستان همانند سایر کشورها پیش می‌آید ولی در مسیر پایدار و توسعه ادامه پیدا کرده است.
این منطقه وسیع و دیرینه در واقع، خانه مشترک ماست و ما توی این خانه مشترک، همسایه هستیم. همیشه باید به منافع همسایگانمان توجه کنیم آن را درک کنیم و در سیاست خارجی خود آن را مدنظر قرار دهیم در همین راستا کشور دوست ما ایران، منافعش چیست؟ باید منافع دوستانمان را در اعمال سیاست خارجی در نظر بگیریم.
در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تا چه اندازه مرزها بر پایه قومیت ها تبیین شدند و این موضوع چه تاثیری بر آرایش قومیتی در قرقیزستان داشت؟
طوری نیست. باید گفت که سیاست قومی یا ملیتی شوروی سابق در حوزه فرهنگی هرگز یک سیاست بدی نبود. مثلاً ادبیات، سینما و موسیقی، تئاتر ملی و توسعه ورزش های جمهوری‌ها، با توجه به منافع ملیت‌ها و اقوام تعیین می‌شد.
از این لحاظ سینمای قرقیزستان در زمان شوروی پیشرفت یافت و سینمای معروفی هم بود. خیلی از نویسندگان معروف زمان شوروی از جمله چنگیز آیتماتوف، نویسنده قرقیزی که آثار ادبی اشان شهرت جهانی یافته اند، نیز در زمان شوروی نویسنده بزرگ شدند. بعد از انحلال شوروی سابق این سیاست‌ها تبدیل به سیاست های ملی کشورهای تازه استقلال شدند.
دولت قرقیزستان برای حفظ سنت و فرهنگ ملی تلاش های زیادی می‌کند. سال گذشته 2018، سال بزرگداشت نویسنده معروف قرقیزستان، چنگیز آیتماتوف بود. همچنان در کشورمان سه بار، در سال های 2014 و 2016 و 2018 بازی های جهانی ورزشی عشایر World Nomad Games به منظور حفظ و گسترش انواع ورزش های دیرینه و سنتی برگزار شد.
در این دوره بازی‌های عشایر که در ساحل های دریاچه “ایسیک کول” برگزار شد تیم ملی ایران هم چنین با موفقیت های زیادی شرکت و مدال های طلا، نقره و برنز از آن خود کرد. شاید اسم دریاچه زیبای ایسیک کول را شنیده باشید. دریاچه قشنگی است که از بالا شبیه چشم است و به همین دلیل به آن چشم کره زمین می‌گویند. همچنین اسم “مروارید آسیای مرکزی” به این دریاچه زیبا تعلق می گیرد.
این دریاچه فضای زیبایی دارد که از ظرفیت های گردشگری قرقیزستان هم محسوب می شود.
بله ما یک کشور توریستی هستیم. دریاچه ایسیک کول سواحل زیبایی دارد و در زمستان هم یخ نمی زند.”ایسیک کول” یعنی دریاچه گرم و مکان خیلی معروفی برای توریست ها محسوب می شود و سالانه 2 میلیون توریست به اینجا می آیند. امسال چون تابستان خیلی گرمی بود از کشورهای آسیایی، اروپایی و کشورهای هم‌جوار و حتی ایران توریست داشتیم و همه به دریاچه ایسیک کول پناه بردند. همانطور که گفتم در آنجا سومین دوره بازی‌های عشایر هم در سال 2018 برگزار شده است. قرار است دوره بعدی این بازی ها در کشور ترکیه برگزار شود.
چند درصد مردم قرقیزستان روس‌تبار و ازبک‌تبار هستند؟
حدوداً 8 درصد مردم روس تبار و 16 درصد ازبک تبار هستند.
در قرقیزستان ما بیش از 80 ملیت و قوم مختلف داریم که در کشورمان زندگی می کنند. از اول استقلال کشور، دولت ما اعلام کرده است که “قرقیزستان خانه مشترک ماست”؛ یعنی ما سیاست تبعیض را ابداً قبول نداریم و حقوق برابر برای همه اقوام، مذاهب و ادیان را اعلام کردیم. مسلمان، مسیحی و بودائی داریم. آزادی ابراز نظر وجود دارد و مردم ما، یک مردم آزاده هستند.
باید توجه داشته باشید که قرقیزستان در یک موقعیت منحصربه‌فرد جغرافیایی و در مسیر کاروان‌های جاده ابریشم بوده است، مسیر عکس‌العمل تمدن‌های مختلف از جمله تمدن بودائی، اسلامی، مسیحی، یعنی ما در این چهارراه بودیم که طبیعتاً یادواره‌های خیلی معروف اسلامی، مسیحی و بودائی هم وجود دارد و ما امروز هم خیلی تاریخمان را به‌طور بالایی ارزیابی می‌کنیم و ارزش خیلی زیادی به گذشته تاریخی و فرهنگی خود قائل هستیم.
به نوعی به موضوع گفتگوی تمدنها اشاره می کنید که رئیس جمهور اسبق ایران آقای خاتمی در مقابل «برخورد تمدنها» مطرح کردند که این پیشنهاد با استقبال اعضای سازمان ملل روبه‌رو شد.
در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی اینجا بودیم و چند بار حضورشان رسیدیم. خودم طرفدار گفت‌وگوی تمدنها هستم.
آیا خاطره خاصی از دیدار با آقای خاتمی دارید؟
یادم هست که ایشان یک چهره جدیدی از ایران، به دنیا نشان داد. یک چهره باز، روشن، مثبت و خیلی سازنده ایی بود. همه فرهنگیان بزرگ قرقیزستان خیلی به ایشان احترام و ارادت دارند. به کشور ما هم سفر رسمی داشتند و دکتری افتخاری از دانشگاه دولتی بیشکک گرفتند.
آقای خاتمی یک سخنرانی برای دانشجویان ایران‌شناس داشتند و خیلی خاطرات خوبی از ایشان داریم. یک مدرسه‌ای هم در قرقیزستان زمان ریاست‌جمهوری آقای خاتمی ساخته شد. اینها در خاطرات مردم ما می‌ماند.
شما آن موقع چه سمتی در سفارت قرقیزستان در تهران داشتید؟
آن موقع وزیرمختار و نفر دوم سفارت در تهران بودم. آن دوران خیلی جوان و ایده‌آلیست بودیم.
شما در ایران مردم بسیار خوبی دارید و همیشه از کار در ایران لذت می‌برم. یکی از اولین خاطراتم بر می گردد به زمانی که 35 ساله بودم. با ماشین می‌آمدیم و اطراف شهر مشهد بودیم و ماشین ما خراب شد. نمی‌دانستیم چه کار کنیم. یک تریلی توقف کرد و راننده‌اش به ما کمک کرد. یک سیم از ژنراتور ماشین جدا شده بود که وی آن را درست کرد. خواستم به او پول بدهم که گفت نمی‌خواهد و شما مهمان باشید. خیلی از این رفتار انسانی ایشان خوشم آمد. می‌دانم همه ایرانی‌ها مهمان‌نواز هستند چون دارای فرهنگ و تمدن دیرینه و باستانی هستند.
روند انتخاب سفرا در کشور قرقیزستان چگونه است؟
در وزارت خارجه قرقیزستان سفیر پیشنهادی بعد از اینکه آگرمانش از کشور پذیرنده دریافت کرد، در دفتر نهاد ریاست جمهوری تأیید می شود و بعد مورد بررسی کمیسیون امور بین‌الملل و امنیت ملی مجلس کشورمان قرار می گیرد. در آنجا به سوابق نامزد تصدی سفارت نگاه می‌کنند که چه کارهایی کرده است وچه توانایی هایی دارد، آیا واقعاً می‌تواند نماینده قرقیزستان در خارج از کشور باشد بعد تصمیم‌گیری لازم و در صورت ارزیابی مثبت، تأییدش می‌کنند.
هر سفیری باید سالی یک‌بار به کمیسیون بین‌الملل و امنیت ملی مجلس بیاید تا گزارش کارهایش را بدهد و من هم یک ماه پیش برای گزارش کارهایم به بیشکک رفتم. در شرایطی که هیچ کشوری این مراحل را ندارد ما داریم.
در جلسه کمیسیون بین‌الملل و امنیت ملی مجلس بیشتر چه سئوال هایی پرسیده می شود؟
سئوال می پرسند که طی سال جاری و گذشته برای گسترش روابط دوجانبه چه کارهایی کردید؟ چه نوع پروژه‌های مشترک در دست اجرا می باشد؟ حجم تجارت با ایران، چه میزان افزایش یا کاهش یافته است؟ دلیل آن چه بود؟
البته قبل از اینکه به کمیسیون امور بین‌الملل بیاییم گزارش از طریق وزارت خارجه به مجلس ارائه می‌دهیم و آنها هم مطالعه می‌کنند و در ادامه بنده را احضار می‌کنند و من توضیحات مربوطه را می‌دهم.
اعداد و ارقام متفاوتی در مورد حجم تجاری و ارقام مبادلات تجاری دو کشور ارائه شده است. هم اکنون روابط اقتصادی دو جانبه در چه شرایطی قرار دارد؟
بنا بر ارزیابی‌های این سفارت، حجم مبادلات تجاری بین دو کشور در سال 2018 م. نسبت به سال 2017 م. به اندازه حدود 70 درصد افزایش یافته است. البته قبلاً این میزان کمتر بوده و فکر کنم مشکل اصلی موجود، عدم پرواز مستقیم و هزینه های سنگین حمل و نقل بین دو کشور است.
باید این نکته را در نظر داشته باشید که یک تریلی یخچال‌دار از مشهد تا بیشکک هزینه کرایه‌اش بین 6300 تا 6500 دلار می باشد. اگر می‌خواهیم مواد غذایی یا هر چیزی از ایران وارد کنیم قیمت تمام شده آن خیلی زیاد می شود و همین تریلی یخچال‌دار از مسکو به بیشکک حدود 2300 دلار می شود که یک‌سوم از مسیر ایران است. طبیعتاً به خاطر گرانی حمل‌ونقل حجم روابط دو کشور هم کمتر شده است. البته راه آهن وجود دارد ولی مشکل کمبود واگن داریم.
در سالهای گذشته شرکت “کیسون” در پروژه جاده‌سازی قرقیزستان فعال بود. آیا هنوز هم شرکت های راه سازی ایرانی در قرقیزستان فعالیت دارند؟
شرکت کیسون جاده بیشکک – اوش را ساخت و همینطور این شرکت تعدادی از خیابان‌های شهر بیشکک، پایتخت قرقیزستان را تعمیر و بازسازی کرده است. در حال حاضر شرکت‌های جاده‌سازی ایرانی در قرقیزستان فعالیت ندارند ولی امسال در شهر اوش دومین شهر بزرگ قرقیزستان که به آن پایتخت جنوبی کشور قرقیزستان می‌گوییم پروژه احداث ورزشگاه اوش با کمک دولت جمهوری اسلامی ایران در حال ساخت است. دقیقاً کارهایش بعد از عید نوروز شروع شده و در حال حاضر حدود 60 درصد این ورزشگاه تکمیل شده است.
پیمانکار این پروژه شرکت “نیکو ابنیه البرز” با مدیرعاملی جناب آقای مهندس پرویز محبعلی است که خیلی زحمت می‌کشند و اعلام کرده اند که تا آخر امسال این پروژه تکمیل می شود.
سایر شرکت‌های ایرانی در چه حوزه هایی مشغول به فعالیت هستند؟
در حوزه های مختلفی فعالیت دارند به عنوان مثال نمایشگاه دائمی محصولات ایران در قرقیزستان برپا است. در این نمایشگاه حتی فرآورده‌های نانو، رنگ‌ها و مصالح ساختمانی عرضه می شود.
در قرقیزستان از محصولات پتروشیمی و مصالح ساختمانی ایرانی استقبال می‌شود، چون کیفیت خوبی دارند.
از قرقیزستان نیز صادرات گوشت گوسفند، حبوبات و سایر محصولات کشاورزی انجام می‌گیرد.
در برخی از گزارش ها به صادرات قطعات خودرو از قرقیزستان به ایران اشاره شده است. این قطعات شامل چه نوع خودروهایی می شود؟
فکر کنم قطعاتی در قالب همکاری‌های یورآسیا به ایران ارسال می شود.
در سال 2018 حجم مبادلات تجاری دو کشور به چند میلیون دلار رسید؟
آماری که گمرک قرقیزستان برای سال 2018 ارائه داده حدود 36 میلیون دلار است ولی آمار گمرک ایران رقم 44 میلیون دلار را نشان می دهند که احتمالاً ارزش واردات را با ارزش مضاعف و هزینه های حمل کالا محاسبه می کنند.
به همین دلیل ارقام ارائه شده توسط دو کشور متفاوت است؟
بله. مثلاً در ایران گوشت گوسفند با هزینه حمل و کرایه هواپیما محاسبه می شود ولی در گمرک بیشکک و در فرودگاه بدون هزینه حمل و ارزش مضاعف در ایران برآورد شده است.
سال گذشته یک گروه کارشناسی از قرقیزستان برای برآورد هزینه جابه جایی به بندر چابهار سفر کردند. ارزیابی آنها از این سفر چه بود؟
بله در سال گذشته گروهی از قرقیزستان به بندر چابهار آمدند. بندر خوبی است و موقعیت مناسبی دارد. فقط یک مورد بیان کردند که راه‌آهن از زاهدان تا چابهار وجود ندارد. خوشبختانه اخیراً شنیدم که مقام معظم رهبری اجازه دادند از صندوق توسعه ملی 300 میلیون دلار برای احداث راه‌آهن جدید از زاهدان تا چابهار استفاده شود و اعلام شده تا دو سال دیگر این طرح اجرایی می شود. امیدوارم با تکمیل این مسیر جدید؛ دستیابی ما به دریای عمان نزدیک‌تر شود.
آیا تفاهم‌نامه همکاری مابین استان اوش و استان خراسان رضوی ایران اجرایی شده است؟
این دو استان، استان‌های خواهرخوانده هستند. اخیراً هم استاندار خراسان رضوی، همراه جناب آقای رحمانی فضلی، وزیر کشور ایران، سفری به کشور قرقیزستان داشتند، در آنجا صحبت و رایزنی‌هایی لازم با همتایان قرقیزی ایشان انجام شده و امیدوارم با راه‌اندازی پرواز مشهد – بیشکک روابط دو استان گسترش بیش از پیش پیدا کند.
کشور قرقیزستان با همکاری با کشورهای همسایه خود می تواند هزینه تردد خطوط هوایی با ایران را کاهش دهد. آیا مذاکراتی در این زمینه انجام شده است؟
ما نسبت به همکاری با تمام کشورهای منطقه، دیدگاه بسیار مثبتی داریم. قرقیزستان عضو یک خانواده منطقه ای است و این منطقه پهن آور، خانه مشترک همه ما محسوب می شود، بنابراین چرا نباید همکاری کنیم؟ ما باید با هم رفاقت داشته باشیم و به یکدیگر کمک کنیم. همینطور در فکر رفع مشکلات و تامین منافع یکدیگر باشیم.
ما و کشورهای ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قزاقستان همه عضو یک خانواده هستیم. دیدگاه مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی خیلی دیدگاه خوبی است. ایشان بر روی این دیدگاه تاکید داشتند که در منطقه باید با هم همکاری داشته باشیم تا با هم پیشرفت کنیم و البته چاره دیگری هم نداریم. مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی دیدگاه راهبردی و بسیار وسیعی در خصوص توسعه و آینده این منطقه داشتند.
آقای روحانی سه بار با رئیس‌جمهور قرقیزستان دیدار داشتند و تفاهم‌نامه‌های همکاری زیادی بین دو کشور امضاء شده است. آیا برای اجرایی شدن توافق های موجود اولویت‌گذاری مشخصی انجام شده است؟
از این جمله، یک سفر رسمی که در ماه دسامبر 2016 م. صورت گرفت که بنده آن موقع تازه به‌عنوان سفیر کشورم در ایران منصوب شده بودم. قبل از آن آقای روحانی در اجلاس سران شانگهای، بعد از آن‌هم در اجلاس سران شانگهای در بیشکک حضور داشتند. جلسات خوبی داشتند. در زمان سفر رسمی‌شان در سال 2016، یک کارنامه جامع و بلندمدت برای دوران سالهای2016 الی 2026 در خصوص توسعه همکاری‌های دوجانبه در عرصه های اقتصادی و بازرگانی، حمل و نقل و فرهنگی و… بین دو کشور به امضاء رسید و امیدوارم بتوانیم با تلاشهای دو طرف تمام این برنامه ها را جامه عمل بپوشانیم.
آیا پروژه نیروگاه‌های برق و آبی که سال 1395 دو کشور درباره آن مذاکره داشتند عملیاتی شد؟
خیر، هنوز عملی نشده است.
در شهریورماه سال جاری آقای رحمانی فضلی، وزیر کشور ایران سفری به قرقیزستان داشتند و یکی از موضوعاتی که با طرف قرقیزستانی مذاکره کردند، بحث مشکلات بانکی بین دو کشور بود. آیا راهکار مشترکی در این مورد به دست آمده است؟
می‌دانید که مسائل بانکی مسائل حساسی است. کارشناسان بانک‌های دو کشور باید راهکاری را پیدا کنند و پیشنهاد دهند. یک دیپلمات نمی‌تواند راهکار آن را پیدا کند. ما دیپلمات ها فقط می‌توانیم مذاکرات آنها را تسهیل و مساعدت کنیم. امیدوارم به‌مرورزمان این موضوع نیز حل شود.
سال 2016 ما شاهد توافقنامه همکاری دو دولت در زمینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر بودیم. قرقیزستان تجربیات خوبی در این زمینه دارد آیا در این زمینه همکاری مابین دو کشور شروع شده است؟
ما رفت‌وآمد هیئت‌های بین دو کشور را داریم و به تازگی هم جناب آقای رحمانی فضلی، وزیر کشور سفری به قرقیزستان داشتند وتوافقنامه‌ای بین دولت‌های دو کشور به امضاء رسید. همکاری‌ها در زمینه مبارزه با قاچاق، تولید و پخش مواد مخدر که از محورهای اصلی همکاری‌ها بوده است.
ایران در این زمینه دارای تجربیات بالایی است. همیشه هیئت‌های قرقیزی ابراز تعجب می‌کنند و می‌گویند توقیف مواد مخدر در ایران معادل چند تن است درحالی‌که در آسیای میانه حداکثر 10، 20 یا 50 یا 300 کیلو کشف می شود. امیدوارم وزارتخانه‌های دو کشور ایران و قرقیزستان کارگروه‌های مشترکی تأسیس کنند تا بتوانند جلوی این شر را بگیرند.
آیا در زمینه مبارزه با تروریسم بین دو کشور هم همکاری وجود دارد؟
بله. بین سازمان ها و وزارتخانه‌های ذیربط دو کشور همکاری وجود دارد.
مهرماه امسال هم دادستان کل کشور ایران آقای منتظری به قرقیزستان سفر کردند. آیا این سفر دستاورد خاصی داشت؟
ایشان از طرف دادستان کل قرقیزستان به اجلاس دادستان‌های کل کشورهای سازمان شانگهای دعوت شده بودند. علاوه بر صحبت‌های چندجانبه، جلسات و ملاقات دوجانبه هم داشتند.
در دوران شما شاهد تسریع و تسهیل در صدور روادید بین دو کشور بودیم، آیا امکان لغو روادید بین دو کشور وجود دارد یا خیر؟
3 سال پیش که به تهران آمدم اولین مشکلی که دیدم، مسافران ایرانی، تجار و توریست‌ها برای سفر به قرقیزستان مجبور بودند که از طرف قرقیزستانی دعوت‌نامه داشته باشند و تا دعوت‌نامه آنها بیاید در برخی موارد تا 45 روز طول می‌کشید. گفتم این رویکرد خوبی نیست و باید اصلاح شود. زمان صدور روادید هم خیلی طول می‌کشید. بلافاصله گزارشی به وزارت خارجه قرقیزستان نوشتم و گفتم باید این مانع را برداریم. دولت هم بررسی کرد و قرار شد مهلت صدور روادید حداکثر 5 روز کاری باشد هم قیمت آن را نصف کردند و قیمت روادید توریستی یک ماهه الآن 30 دلار شده است.
آنچه مربوط به لغو روادید می شود آقای دکتر ظریف با وزیر خارجه قرقیزستان در تهران ملاقات داشتند و در این مورد هم صحبت شد، وزارت خارجه ما هم پیشنهادات خود را به دولت داده است و توسط سازمان‌های ذیربط قرقیزستان در حال بررسی است. البته پاسپورت های سیاسی و خدمت تا 30 روز نیاز به ویزا ندارند.
از سال 2017 علاوه بر تسهیل صدور روادید و کاهش قیمت ویزا، برای مسافران ایرانی، شروع به صدور روادید الکترونیک کرده ایم؛ یعنی در وب سایتی که مربوط به اداره کنسولی وزارت خارجه قرقیزستان است شما فرمی را پر می‌کنید عکستان را آپلود می‌کنید و از طریق اینترنت می‌توانید هر کجای دنیا که زندگی می‌کنید به قرقیزستان بیایید. همینطور در فرودگاه‌های بین‌المللی قرقیزستان از جمله در فرودگاه بیشکک برای مسافرین موقع ورود ویزا صادر می‌شود و یا حتی در مرزهای زمینی بین المللی کشور مسافرین ایرانی می‌توانند ویزای قرقیزی بگیرند.
چه تعداد شرکت های ایرانی برای سرمایه گذاری و ارائه خدمات در قرقیزستان به ثبت رسیده است؟
شرکت‌ها و تجار ایرانی آنجا هستند. اگر به آمار نگاه کنیم در قرقیزستان طبق آماری که در سال 2018 میلادی به ما دادند، 257 شرکت خصوصی با سرمایه ایرانی تا کنون به ثبت رسیده است. از آن جمله 64 شرکت فعال هستند. به عنوان مثال در منطقه آزاد بیشکک شرکت های ایرانی رب گوجه‌فرنگی، مواد شوینده و صابون تولید می‌کند.
قرقیزستان یکی از واردکننده‌های اصلی رنگ از ایران است.
بله از رنگ و مصالح ساختمانی ایران در قرقیزستان خوب استقبال می‌شود. خودم برای ساخت و ساز خانه ام در بیشکک از مصالح ایرانی استفاده کردم چون کیفیت خوب و قیمت مناسب دارند.
معادن زیادی در قرقیزستان وجود دارد آیا هنوز اورانیوم هم استخراج می کنید؟
بله شاید کل جدول مندلیف را داریم. در زمان استالین و شوروی سابق اورانیوم استخراج می‌شد. الآن دیگر استخراج نمی‌شود و اخیراً مجلس قرقیزستان استخراج و تولید اورانیم را ممنوع اعلام کرده است.
با توجه به اینکه در آستانه مراسم 28-مین سالگرد استقلال جمهوری قرقیزستان با شما گفتگو می کنم اگر نکته مغفول مانده ایی باقی مانده است خوشحال می شوم که بیان کنید.
امسال بیست و هشتمین سالگرد استقلال و حاکمیت ملی جمهوری قرقیزستان است، با استفاده از این فرصت می‌خواهم یادآور شوم کشور دوست ما جمهوری اسلامی ایران و مردم آن از اول استقلال همراه ما بودند و همیشه یک سیاست دوستانه نسبت به قرقیزستان دنبال می‌کردند.
ما مشترکات تاریخی و فرهنگی دیرینه‌ای با هم داریم و یکدیگر را به خوبی درک می‌کنیم. یک قرقیز با ایرانی راحت می‌تواند زبان مشترک پیدا کند. این نظر توریست‌های ایرانی و مردم ما است که مشترکات فرهنگی زیاد داریم. حسن نیت و دیدگاه مثبتی به یکدیگر داریم و امیدوارم که انشاالله در صد و بیست و هشتمین سالگرد استقلال ملی قرقیزستان این روابط دوستی را شاهد باشیم.
من معتقدم در این منطقه همگی اعضای یک خانواده هستیم. باید در فکر آینده بهتر و روشن باشیم و تلاش خود را بکنیم. جلوی هرگونه درگیری‌ها را بگیریم و تلاش کنیم که نسل‌های آینده بهتر زندگی کنند و بدی نبینند چون جنگ خوب و بد ندارد و در همان ابتدا آدم‌های بی‌گناه کشته می‌شوند که حتی هنر جنگیدن را بلد نیستند. لذا ما دیپلمات‌ها و خبرنگاران باید تلاش کنیم جلوی این حوادث را بگیریم.
