گری لوئیس متولد سال 1962 در بریج تاون باربادوس است که تحصیلات عالیه در “دانشگاه کویینز کانادا” و “دانشگاه گلاسکو انگلستان گذرانده” و دارای مدرک فوق لیسانس روابط بین الملل از “دانشگاه اقتصاد لندن” است. گری لوئیس بین سالهای 2004 تا 2008 به عنوان نماینده منطقه‌ای جنوب آسیا در دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در دهلی نو مشغول به خدمت بود. بین سالهای 2008 تا 2013، به عنوان نماینده منطقه‌ای دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در دفتر منطقه‌ای آسیای شرقی و اقیانوسیه مستقر در بانکوک فعالیت داشت. وی صاحب نمایشگاه در دانشگاه هند غربی، مولف کتبی در مورد تاریخ باربادوس، و صاحب مقالاتی در زمینه کنترل مواد مخدر است. وی در فروردین 1392 به عنوان نماینده هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد و نماینده مقیم برنامه توسعه سازمان ملل متحد در ایران منصوب شده است. گری لوئیس به همراه همسر خود خانم الیزابت لوئیس و سه فرزند دختر در تهران زندگی می کند.
گفتگوی اختصاصی “آوا دیپلماتیک” با “گری لوئیس” نماینده هماهنگ کننده سازمان ملل متحد در ایران
اولویت های اصلی شما به عنوان هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد درتهران چیست؟
اولویت های اصلی من حصول اطمینان از این امر است که 17 کارگزاری، صندوق و برنامه نظام ملل متحد که در ایران فعالیت می کنند تا انگیزه، تجهیزات و آمادگی لازم برای حمایت از نیازهای توسعه ای و انساندوستانه به منظور پشتیبانی از دولت و مردم ایران را داشته باشند.
ما برای تامین این پشتیبانی با سازمان های غیردولتی، محافل دانشگاهی، نهادهای پژوهشی، افراد و شخصیت هایی مانند شما در رسانه ها و همتایان دولتی خود همکاری می کنیم.
احتمالا از شنیدن این که سازمان ملل متحد 65 سال است در ایران فعالیت می کند شگفت زده خواهید شد. در طول این مدت نیز بر تعدادی از مشکلات غلبه کرده ایم. برای مثال، فعالیت های اولیه ما بر نیازهای مردمان روستاها متمرکز بود و در زمینه مسایلی مانند باروری خاک، سلامتی و نگهداری حیوانات، جنگل ها و چراگاه ها و کنترل ملخ کمک می کردیم. اما این روزها- به درخواست دولت جمهوری اسلامی ایران بر چالش هایی مانند رشد فراگیر رشد با برابری، توسعه پایدار و زیست محیطی، مدیریت و کاهش خطر بلایای طبیعی، مسایل مربوط به بهداشت و سلامت مانند اچ آی وی/ایدز، سل، مالاریا و کنترل مواد مخدر- که همگی اولویت های ملی تعیین شده از سوی دولت ایران است- متمرکز هستیم.
در حال حاضر سازمان ملل متحد در ایران حدود 400 کارمند دارد. بیشتر این کارکنان ایرانی هستند که برای سازمان کار می کنند. هدف ما کمک به یافتن راه حل برای بعضی از چالش های عمده ای است که ایرانیان در حال حاضر با آن ها مواجه هستند مانند آنچه که قبلا به آن ها اشاره کردم.
توصیه شما برای افزایش کارآیی سازمان ملل متحد و شورای امنیت در بحران های بین المللی، از جمله بحران سوریه چیست؟
نمی توانم مطلبی به آنچه تا کنون دبیرکل سازمان ملل متحد درباره وضعیت سوریه گفته است اضافه کنم. ایشان بارها اشاره کرده اند این بحران راه حل نظامی ندارد. هرکس بی طرفانه به وضعیت سوریه – با همه هزینه های دهشتناک آن از نظر تلفات و صدمات انسانی- توجه کند قطعا باید نظر دبیرکل را بپذیرد.
دبیرکل همچنین از تمامی طرفین خواسته مسلح کردن طرف های مختلف این مناقشه را متوقف سازند. بدون این کار، مناقشه در سوریه ادامه خواهد یافت.
برای حرکت به جلو، باید از مبنای کنفرانس سال گذشته ژنو استفاده کنیم. اخضر ابراهیمی، فرستاده ویژه دبیرکل به شدت تلاش می کند تمامی طرفین را برای گفتگوی سازنده دور هم بیاورد. شورای امنیت برنامه نابودسازی سریع سلاح های شیمیایی سوریه را به اتفاق آرا تایید کرده است. در واقع، شورای امنیت برای نخستین بار طی بیش از دو سال اقدامی متحد درباره سوریه انجام داده است. به این دلیل تصور می کنم سازمان ملل متحد مشغول ایفای نقش خود به عنوان عامل و کارگزار درستکار به بهترین وجهی که می توانیم بوده است. ما قطعا بی کار- یا آرام ننشسته ایم.
اما راه حل این خشونت در دستان ما نیست. گروه ها و منافع گوناگون – در داخل و در خارج از سوریه باید شروع به گفتگوی بیشتر کنند. باید اعتماد بیشتر به وجود آوریم و به این درگیری ویرانگر خاتمه دهیم. این مناقشه – مانند همه مناقشه ها- در مرحله ای پایان خواهد یافت. آیا عاقلانه نیست این کشتار و ویرانگری هرچه زودتر خاتمه یابد؟
سازمان ملل متحد برای جلوگیری از خشونت در خاورمیانه چه توانایی هایی دارد؟
ما به این موضوع می توانیم در دو سطح نگاه کنیم. نخست، سازمان ملل تعدادی کارمند شجاع را داریم که در بخش های گوناگون خاورمیانه – در حال حاضر از همه خطرناک تر در سوریه- مشغول خدمت هستند و هر روز با تقبل خطر فراوان نسبت به زندگی خود بر می خیزند و سرکار می روند و برای کسانی که در مناقشه در معرض بیشترین خطرها هستند. آنها دارو، غذا، پناهگاه و امکانات ارتباطی فراهم می سازند. این کار در زندگی کسانی که کارکنان سازمان ملل با آنان تماس برقرار می کنند تفاوت به وجود می آورد. اما تمامی این کار شجاعانه و با ازخودگذشتگی به “جلوگیری” از مناقشه (حداقل نه به گونه ای مستقیم) کمک نمی رساند زیرا با دلایل ریشه ای عوامل تشدید کننده خشونت و درگیری برخورد نمی کند.
اجازه بدهید صریح بگویم باید در نگرش و رفتار کسانی تغییر ایجاد شود که رهبری مناقشه را به عهده دارند و “الهام بخش” آن هستند. قطعا سازمان ملل متحد می تواند به وظیفه خود به عنوان مجمعی برای برقراری صلح ادامه دهد. اما طرفین باید صمیمانه گرد هم آیند و در مذاکرات شرکت کنند. بدون این کار، شاهد ادامه خشونتی خواهیم بود که بر زندگی مردم منطقه ما سایه انداخته است.
شما به عنوان نماینده برنامه توسعه ملل متحد در ایران، آیا تصور می کنید می تواند رابطه ای بین ناکامی در بهبود شاخص های توسعه ای و خشونت در کشورهای خاورمیانه وجود داشته باشد؟
در واقع این موضوعی است که برنامه توسعه ملل متحد حدود یک دهه پیش عمیقا به بررسی آن پرداخت. تصور می کنم سال 2002 گزارشی تحت عنوان “توسعه انسانی در جهان عرب تهیه” کردیم. آن مطلب که گزارشی مستقل بود عمدتا به وسیله روشنفکران و پژوهشگران خاورمیانه تهیه شد و بخشی از آن کار با حمایت مالی اتحادیه عرب به انجام رسید. آن گزارش نشان می داد در جهان عرب بیش از نیمی از زنان بی سواد هستند، نسبت مرگ و میر مادران چهار برابر آسیای شرقی است، و فقر فراگیر و گسترده است. اگر حافظه ام یاری دهد در آن گزارش همچنین آمده بود معیارهای زندگی در بیشتر کشورهای خاورمیانه علیرغم وجود ثروت عظیم نفتی در بسیاری از این کشورها عملا در حال بدتر شدن بود زیرا رشد جمعیت بسیار بیشتر از رشد ضعیف اقتصادی بود.
تهیه کنندگان آن گزارش همچنان که گفته ام بیشتر آنان دانشگاهیان خود منطقه ما بودند به موضوع به اصطلاح “کمبود دموکراسی” و وجود ضعف هایی در اداره کردن خاورمیانه اشاره کرده بودند. در گزارش آمده بود شاخص های دموکراتیک منطقه از شاخص های سایر نقاط جهان عقب تر است. این گزارشی بسیار شدیداللحن بود که در زمان خود جنجال فراوانی به پا کرد.
اگر این واقعیت داشت، پس در آن زمان بعضی کمبودهای بسیار اساسی در زمینه توسعه انسانی وجود داشت و احتمالا هنوز هم وجود دارد که لازم است به آن ها رسیدگی شود.
حالا وقتی مناقشه ای را که در حال گسترش در بخش هایی از منطقه است به این وضعیت اضافه کنید می توانید مشاهده کنید چگونه این دو عامل سمی کمبودهای اساسی توسعه ای و مناقشه سیاسی/نظامی علنی- دست به دست هم می دهند تا وضعیت های بد به وجود آورند.
اما، همچنان که پیشتر گفته ام، به این علت است که نقش رهبری بی نهایت حیاتی است. همان گونه که ناپلئون می گفت رهبران باید امید دهنده باشند. آنان باید حداعلای بصیرت، فسادناپذیری و پشتکار را در ارایه راه حل ها برای شهروندان خود نشان دهند. سازمان ملل می تواند، به روشی صمیمانه نقشی حمایتی ایفا کند. اما در واقع این به عهده رهبران خاورمیانه و رهبران جهان است که سیاستمداری لازم را برای ارایه راه حل ها نشان دهند.
نقش سازمان ملل متحد را در تقویت شاخص توسعه انسانی چگونه ارزیابی می کنید؟
بهترین سخنی که می توانیم بگوییم این است که ما به این امر بسیار کمک کرده ایم و کار گسترده و عظیمی در زمینه بهبود توسعه انسانی ایران انجام شده است. ما با افزودن به عمق اطلاعات و دانش؛ با کمک به تدوین و ایجاد کنوانسیون ها؛ با ارایه نظر کارشناسانه فنی؛ با خدمت به عنوان مجمعی برای تجمع مردم و شریک شدن در اندیشه ها و آرا؛ و با گفتگوی صریح به طرفداری از توسعه و انساندوستی به این روند کمک می کنیم. البته کار اصلی به وسیله خود ایران انجام شده است.
شاخص توسعه انسانی در ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
این زمینه ای است که ایرانیان باید به آن افتخار کنند. اعداد و ارقام بی نهایت مثبت و گویا است. برنامه توسعه ملل متحد وقت زیادی را صرف گردآوری و پردازش ارقام از سراسر جهان می کند تا شاخص توسعه انسانی خود را تدوین نماید. شاخص توسعه انسانی (شتا) سه جنبه اساسی و توسعه انسانی را طی دوره ای طولانی اندازه گیری می کند. این جنبه ها عبارتند از: زندگی طولانی و سالم؛ دسترسی به دانش و اطلاعات؛ و ضوابطی مناسب و محترمانه برای زندگی.
نمره ایران در سال 2012 در جدول شتا 742/. است. معنی این عدد این است که ایران بین کشورهای دارای “توسعه انسانی بالا” قرار دارد. چهار گونه گزارش توسعه انسانی وجود دارد: “بسیاربالا”، “بالا”، “متوسط” و “کم”. در حال حاضر ایران در این جدول بین 187 کشور در رده 76 قراردارد.
اما اجازه بدهید به توضیح بیشتر این جنبه های توسعه انسانی که به آن ها اشاره کردم بپردازیم.
اول، “زندگی طولانی و سالم”. برنامه توسعه ملل متحد این جنبه را از نظر امید به زندگی در زمان تولد می سنجد. ایران در طول دوره از 1980 تا امروز، این معیار را از 51 سال به 73 سال افزایش داد. مولفه دوم “دسترسی به دانش و اطلاعات” است. این شاخص از 1980 تا به امروز از 7/8 به 4/14سال افزایش داشته است. این دستاوردی واقعا چشمگیر و موثر است. مولفه سوم “ضوابطی مناسب و محترمانه برای زندگی” است. در این زمینه نیز افزایش قابل توجهی حاصل شده است.
این جنبه ها چگونه با عوامل مشابه در کشورهای دیگر مقایسه می شوند؟
ایران بین کشورهای در حال توسعه در طول دوره 22 ساله بین 2012-1990 در زمینه کاستن از کمبودهای شاخص های توسعه انسانی (شتا) به مقام دوم دست یافته است. البته تنها کشوری که از بین حدود 100 کشوری که برنامه توسعه ملل متحد، شاخص های توسعه انسانی آن ها را سنجید و شرایطی بهتر از ایران داشت، جمهوری کره بود و این واقعا موفقیتی کاملا چشمگیر برای ایران است.
برنامه های توسعه ای اصلی سازمان ملل در ایران چیست؟
همچنان که پیشتر گفتم هدف ما در ایران کارکردن با دولت و مردم به منظور کمک به ارایه راه حل برای تعدادی از چالش های توسعه است. پنج اولویت در این زمینه وجود دارد که برای فعالیت درباره آن ها با دولت به توافق رسیده ایم که شامل کاهش فقر، بهداشت عمومی، تهدیدهای زیست محیطی، بلاهای طبیعی و مواد مخدر می شود. علاوه بر این ما در زمینه مشکل انساندوستانه، حمایت از پناهندگان با دولت همکاری می کنیم.
توانایی های اصلی سازمان ملل متحد که هنوز عملیاتی نشده اند چیست؟
این پرسش سختی است. ماموریت و رسالت سازمان ملل ترویج و حمایت از چهار عامل _ صلح، حقوق بشر، عدالت و توسعه _ است. در اصل بخش های گوناگونی در سازمان ملل متحد وجود دارد. یکی ارکان و نهادهای سازمان – مانند شورای امنیت، مجمع عمومی و غیره که از کشورهای عضو تشکیل شده اند. این چیزی است که من غالبا “سازمان ملل نخست” می نامم و سازمان ملل حاضر “سازمان ملل دوم” است که از کارگزاری ها، صندوق ها و برنامه ها تشکیل شده است.
به تصور من “سازمان ملل نخست” باید وقت بیشتری را صرف تمرکز برانجام مسوولیت حمایت از مردم کند و نه فقط امنیت کشور- محور باشد. پرز دکوییار دبیرکل پیشین ما می گفت لازم است کمتر درباره “حاکمیت کشور” و بیشتر درباره “حاکمیت افراد” سخن بگوییم. من با این نظر موافقم. به همین دلیل با وجود همه این تلاش ها آیا هدف کشور چیزی غیر از حمایت و حصول اطمینان از تضمین امنیت انسانی مردم خویش است؟
درخصوص “سازمان ملل دوم” به ویژه وظیفه داریم در این دوران سخت اقتصادی که منابع بسیار کمتری در دسترس است با منابع کمتر یاری های توسعه ای و انساندوستانه بیشتری عرضه کنیم.
با توجه به همه این جوانب، سازمان ملل کمتر از 70 سال عمر دارد و از مردم همه کشورها و فرهنگ های مختلف، با پیشینه های آموزشی و میزان تجربه های متفاوت تشکیل شده است. به تصور من سازمان ملل همچنان نیرویی برای تحقق و دفاع ازخوبی و نیکی در جهان است.
علاقه فراوانی برای همکاری داوطلبانه با سازمان ملل در ایران وجود دارد. آیا برنامه ای برای استخدام اعضای داوطلب در ادارات سازمان در ایران موجود است؟
آنچه در نظام ملل متحد، فعالیت داوطلبان ملی سازمان ملل نامیده می شود در بسیاری از موارد کمک ارزشمندی به کار سازمان ملل متحد در ایران کرده است. با کمک هایی که از افراد حرفه ای مستعد و واجد شرایط داخلی دریافت کرده ایم می توانیم کارها را انجام دهیم. البته اطلاعات مربوط به نحوه پیوستن به “داوطلبان سازمان ملل” در وب سایت ما موجود است.
شما بیش از 25 سال در آسیا، آفریقا، اروپا، امریکا و خاورمیانه برای سازمان ملل متحد خدمت کرده اید. ایران چقدر با تصویری که در ذهن داشتید تفاوت داشت؟
همه همیشه این سوال را از من می پرسند. اما می دانید وقتی به اینجا می آمدم مزیتی داشتم. من قبلا در طول 1998-1996 هم اینجا خدمت کرده بودم. در آن زمان به عنوان یک کارمند جوان مبارزه با مواد مخدر در خدمت سازمان ملل در کنار نیروهای انتظامی ایران کار می کردم. پایگاه من در حومه اسلام آباد بود و بیشتر در سیستان و بلوچستان، در جاهایی مثل میرجاوه، چاه بهار، زاهدان و زابل مشغول کار بودم.
به این دلیل از قبل از زیبایی کشورتان و رفتار واقعا دوستانه مردم و غنا و عمق فرهنگ آن خبر داشتم. حالا، سال ها بعد، به عنوان هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد، اینجا هستم. در طول 6 ماه گذشته موفق شده ام فرهنگ، تاریخ و جغرافیای این کشور بزرگ را خیلی، خیلی بهتر بشناسم.
اما نکته اصلی اینجا است. ایران اینک فرایند جدیدی از همکاری با جامعه بین الملل را آغاز کرده است. کارگزاری های سازمان ملل در ایران 65 سال است شانه به شانه مردم در اینجا کار کرده اند. به همین دلیل به عنوان هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد این را به عنوان مسوولیت خود می دانم با اتکا به این مشارکت نیرومند اطمینان حاصل کنم سازمان ملل متحد نقش خود را در مساعدت به این دوره جدید مشارکت ایفا کند.
گفتگو از: محمدرضا نظری
