كشور مالزی در جنوب شرقی آسیا و در همسایگی کشورهای اندونزی و تایلند واقع شده است. مالزی تنها کشوری است که طبق قانون اساسی در هر پنج سال یک بار مجمع حکمرانان و پادشاهان موروثی ۱۳ استان مختلف این کشور تشکیل می شود و سلاطین استانهای مختلف از میان خود یک نفر را برای احراز مقام پادشاهی کل کشور به مدت پنج سال انتخاب می کنند. البته پادشاه جنبه تشریفاتی دارد و فاقد اختیار است و در واقع نخست وزیر دارای اختیارات وسیع و در برابر پارلمان مسئول است. اقتصاد مالزی پیش تر عمدتا بر منابع کشاورزی استوار بود، این کشور در دوران نخست وزیری “ماهاتیر محمد” ( ۱۹۸۱ تا ۲۰۰۳) و در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ رشد چشمگیر اقتصادی را تحت رهبری وی تجربه کرد و در این دوره اقتصاد مبتنی بر کشاورزی به اقتصاد سازندگی و صنعت محور در حوزه هایی چون کامپیوتر و وسایل الکترونیک تغییر یافت. این کشور با توجه به بحران مالی دهه ۱۹۹۰ توانست بر عمده مشکلات اقتصادی خود غلبه کند و مسیر توسعه اقتصادی خود را با هدف تبدیل به یک کشور صنعتی خودکفا ادامه دهد. البته ناپدید شدن پرواز ام.اچ 370 خط هوایی مالزی و همچنین سرنگونی پرواز ام.اچ17 این کشور در اوکراین از جمله عواملی است که مشکلات اقتصادی گسترده ای برای اقتصاد در حال پیشرفت مالزی ایجاد کرده است. به منظور بررسی روابط دوجانبه ایران و مالزی با “راجا نوشیروان زین العابدین” سفیر این کشور در تهران به گفتگو پرداخته ایم.
گفتگوی اختصاصی آوا دیپلماتیک با “راجا نوشیروان زین العابدین” سفیر مالزی در ایران
قبل از ایران در كجا حضور داشتید؟ فعالیت دیپلماتیك خود را از كجا شروع كردید؟
قبل از ایران از سال 1996 تا 2001 در ژنو حضور داشتم.
در ژنو در چه سمتی مشغول به کار بودید؟
دبیر دوم سفارت بودم.
پس از ژنو به كجا رفتید؟
از سال 2001 تا 2006 به مالزی برگشتم و با دپارتمان چندجانبه‌ای متشکل از چند کشور، مشغول به كار شدم. شرح وظایف آنجا مربوط به اتفاقات وین بود، اما حوزه فعالیت من بیشتر در تحولات مورد نظر سازمان ملل قرار داشت.
یعنی شما کارهای سازمان ملل را در مالزی پیگیری می‌كردید؟
بله امور همچون تحولات اقتصادی، سیاسی و…
در ایران اصطلاحی به نام معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه داریم.
به طور خاص با آن مسائل در تماس نبودم، اما این هم یكی از حوزه های فعالیت هایم بود.
پس از سال 2006 چه فعالیتی داشتید؟
تا سال 2010 مامور دائم مالزی در سازمان ملل بودم.
چطور شد که به عنوان نماینده مالزی به سازمان ملل رفتید؟
در كل دوران خدمتم معمولا با مسائلی چندجانبه در تماس بودم و این چندگرایی در طول ماموریتم من را با سازمان ملل به نوعی عجین كرده بود به طوری که تا دو سال قبل كه این كار به اتمام رسید هنوزهم با آن ها مشغول بودم.
مهمترین پرونده‌ای كه از سال 2006 تا 2010 در سازمان ملل با آن درگیر بودید چه مساله‌ای است؟
مشكل‌ترین مورد مربوط به زمانی بود كه من به عنوان نماینده سفیر بودم. مطمئنم شما كشتی «مرمره» كه قرار بود به سمت اسرائیل برود را به خاطر دارید. در این كشتی چند تبعه مالزیایی هم حضور داشتند. ما به همراه دیگر كشورهای اسلامی در تلاش بودیم كه جلسه ای اختصاصی با مجمع عمومی سازمان ملل برگزار كنیم. به خاطر دارم که در آن دوره همكاری نزدیكی نیز با همكاران ایرانی داشتم.
چند نفر از تبعه های مالزیایی در این اتفاق كشته شدند؟
كسی از هموطنان ما كشته نشد، اما چند نفر زخمی شدند. در مجموع حدود 30 نفر از كشور ما در آن كشتی بودند. همانطور كه اطلاع دارید به دلیل فشارهایی كه از کانال های دیگر به مجمع عمومی وارد می‌شد، این جلسه هرگز برگزار نشد.
پس شما در تلاش بودید که این جلسه را برگزار کرده و در واقع در مقابل نماینده اسرائیل قرار بگیرید. آیا تاکنون با نماینده اسرائیل به مشکل برخورده اید؟ چه خاطراتی از آن زمان دارید؟
در چنین مواقعی شما اصلاً با طرف اسرائیلی در تماس قرار نمی‌گیرید، چرا كه آنها به دنبال این هستند كه چنین موقعیت‌هایی شكل نگیرد.
به طور حتم گروه هایی در جهت خنثی کردن تلاش های شما گام بر می داشتند. بنابراین در این میان احتمالا برخوردهایی صورت می‌گیرد.
جالب است كه آن زمان رئیس وقت مجمع عمومی سازمان ملل، نخست‌وزیر لیبی بود. آن زمان یك عده عقیده داشتند كه این اتفاق باید در شورای امنیت مطرح شود و عده‌ای از جمله كشور ما معتقد بودند که چنین موضوعی باید با مجمع عمومی در میان گذاشته شود. در نهایت به خاطر فشارهای زیادی كه از بیرون بر جو مجمع عمومی وارد می‌شد، این جلسه برگزار نشد. بعدا به طرحی از طرف مالزی تبدیل شد كه در طی آن وزیر امور خارجه ما به مجمع عمومی آمدند. باید بگویم که مساله فلسطین همان قدر كه برای ایرانی‌ها مهم است، برای مالزی هم حائز اهمیت است.
شما در سازمان ملل حضور داشته‌اید و با ساختار داخلی و حاكم بر آن به خوبی آشنا هستید. چرا سازمان ملل هیچ حركت پویایی در راستای حمله اخیر اسرائیل به غزه انجام نداد؟
همانطور كه می‌دانید سازمان ملل متحد از ساختار بسیار پیچیده‌ای برخوردار است. از طرفی درگیر برابر كردن یكسری نیروهای بشردوستانه و رساندن یكسری كمك‌ها به افراد نیازمند است و از طرف دیگر درگیر مسائل حقوق بشر شده است. در این مورد شورای امنیت سازمان ملل درگیر است. بخش حقوق بشر سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای را علیه اسرائیل صادر كرد كه در آن پیشنهاد شده تیمی برای بازرسی و بررسی این موضوع تشكیل شود.
شما نسبت به این اتفاق امیدوار هستید؟
در گذشته هم چنین تیم‌های تحقیقاتی تشكیل شده است. واضح است که اسرائیل تاکنون از نیروی بسیار زیادی در رابطه با این موضوع استفاده کرده است. مشكل اینجاست كه هیچكس نمی‌تواند در مقابل چنین گزارش‌هایی برخوردی جدی اتخاذ كند. به عنوان مثال یكی از این برخوردها می‌تواند کشاندن اسرائیل به دادگاه جنایات جنگی باشد.
اما به دلیل حمایت آمریكا از اسرائیل این امكان وجود ندارد.
البته.
پس از سال 2010 در کجا مشغول به فعالیت شدید؟
به مالزی برگشتم و در معاونت دبیركلی «آ س آن» مشغول به فعالیت شدم.
«آ س آن» نهاد بین‌‌المللی بسیار معتبری در آسیای جنوب شرقی است. مهمترین اولویت «آ س آن» در زمانی که شما معاونت دبیر كل برعهده داشتید چه بود؟
از مهمترین اهداف و اولویت های «آ س آن» سعی این نهاد بر ایجاد یک نقطه همگرایی به خصوص در جنبه اقتصاد بوده است.
کشور مالزی در تاسیس و فعالیت «آ س آن» چه نقشی داشته است؟
همانطور كه اطلاع دارد «آ س آن» در سال 1967 دایر شد و مالزی یكی از كشورهای پایه‌گذار این سازمان بوده است. اگر به نقشه جنوب شرق آسیا نگاه كنید، متوجه می‌شوید مالزی دقیقا در قلب این منطقه قرار گرفته است. در صورتی كه هیچ ثبات و آرامشی در منطقه نباشد مالزی نمی‌تواند هیچ پیشرفتی داشته باشد. در نتیجه كشور مالزی از بدو تولد این موسسه نقش بسیار حائز اهمیتی را ایفا كرده است.
آیا در زمان حضور شما در «آ س آن» برای افزایش ترانزیت و مبادلات اقتصادی برنامه ای تدوین شد؟
بله. طرحی به نام ارتباط گیری آ‌س‌آن در آن زمان وجود داشت كه هنوز هم در جریان است. قرار بود یك را‌ه‌آهن مشترك در حوزه «آ س آن» تاسیس شود. در صورت اجرایی شدن این طرح این امکان برای ما به وجود می آید که كالاها را با مبلغ بسیار كمتری از هزینه‌ای كه الان متقبل می‌شویم، جابه‌جا كنیم.
پس از حضور در «آ س آن» به ایران آمدید؟
بله.
پس اولین سمت شما به عنوان سفیر در ایران اتفاق افتاده است.
دقیقا.
چه عواملی منجر به انتخاب شما برای این سمت شد؟
این مساله تصمیم من نبود. اما در حال حاضر از حضورم در ایران خیلی خوشحالم و برای زمانی كه بتوانیم روابط ایران و مالزی را بیشتر تقویت كنیم لحظه‌شماری می‌كنم.
با چه توصیه و سفارشی از سوی دولت مالزی راهی ایران شدید؟
در كشور ما رسم است كه هر كدام از سفرا قبل از سفرشان به منطقه موردنظر، دیداری با شخص نخست‌وزیر انجام می‌دهند و دستورالعمل‌هایی را كه كاملا شفاف و عاری از هرگونه ابهام است، از جانب ایشان دریافت می کنند. در واقع می‌‌توان به طور خلاصه گفت شرح وظیفه به این صورت بود كه باید تلاش شود تا رابطه اقتصادی مالزی را با ایران بیشتر از قبل تقویت كنیم. به خصوص زمانی كه تحریمها لغو شوند.
مهمترین اولویت مالزی برای توسعه مناسبات اقتصادی چیست؟
جنبه‌های زیادی هستند كه می‌توانیم روی آنها کار کنیم. در واقع صادرات اصلی مالزی متشكل از محصولات پتروشیمی است، اما شاكله اصلی صادرات صدور اقلام الكترونیكی است.
مالزی در صنعت نفت و گاز سابقه همكاری با ایران دارد. آیا برنامه‌ای برای بازگشت دوباره این شرکت‌ها به ایران وجود دارد؟
همانطور كه اطلاع دارید شركت نفت مالزی مدت زیادی در ایران فعالیت نداشته است. تا جایی كه اطلاع دارم این شركت مشتاق فعالیت دوباره در ایران است و امیدوار هستیم به زودی این مساله به واقعیت بپیوندد.
به لحاظ رشد اقتصادی مالزی در یكی دو دهه اخیر توانسته است بسیار پیشرو باشد . ایران هم در تلاش است بعد از عبور از تحریمها گام بسیار بلندی را در حوزه رشد و توسعه اقتصادی بردارد. همیشه از الگوی اقتصادی مالزی به عنوان یک الگوی اقتصادی موفق یاد میشود چه عواملی در موفقیت مالزی موثر می دانید؟
وقتی به موضوع تحولات و رشد اقتصادی می‌پردازید، همواره باید سه عامل را در نظر داشته باشید. اول محیطی كه جامعه بین‌الملل فراهم می‌كند. دوم ساختارها هستند كه محدود به زیرساخت‌های فیزیكی نیستند و هر آنچه را که باعث ارتقای سطح كسب و كار میشود، مانند چهارچوب قوانین كسب و كار و شفافیت دولت و جو حاكم را شامل می شوند. عنصر سوم مردم هستند. شما باید از نیروی تحصیل كرده‌ای بهره‌مند باشید كه توانایی تكنیكی كافی داشته باشند. در دنیایی كه هر روز به سمت جهانی‌شدن پیش می‌رود، نیاز به دانستن زبان انگلیسی بیشتر احساس میشود و دستیابی به آن اصلاً كار آسانی نیست. در كشورهای در حال پیشرفت یكسری تعهدات سفت و سخت نسبت به منابع شما وجود دارد.
تمام نکته هایی که شما به آنها اشاره کردید بدون مدیریتی قوی توسط حاکمیت اتفاق نمی افتاد. به همین دلیل برخی از تحلیلگران معتقدند ماهاتیر محمد در این میان نقش محوری ایفا كرده است. اگر بپذیریم که تنها یك فرد در این روند توسعه نقش داشته است، پس می توان گفت که سیستم موجود توتالیتر بوده است اگر هم این ادعا را نپذیریم باز این سئوال مطرح می شود چگونه این رشد و توسعه محقق شده است؟
اگر همه این موارد را در كنار هم قرار دهیم، نتیجه تلاشی است كه مردم ایجاد كرده‌اند كه منتج به تحول میشود و این تحول از عوامل مختلفی تشكیل شده است. این تحول را نمی‌شود صرفا به رشد تعمیم داد، بلكه باید تلاش‌های مستمری در این مسیرصورت بگیرد. دكتر ماهاتیر انسان بسیار بزرگی است، اما مطمئنم اگر از خودشان هم بپرسید به شما خواهند گفت که این رشد اقتصادی میراث كاری بود كه پیشینیان انجام داده بودند. برخلاف اینكه می‌بینید مالزی كشوری متشكل از گونه‌های مختلف قومی است، اما از زمان به دست آوردن استقلال از ثبات و آرامش نسبی برخوردار است. مالزی اقتصادی باز دارد كه همواره پذیرای سرمایه‌گذاران از خارج از كشور هم بوده است. موردی كه رهبران كشور ما به خوبی از آن اطلاع دارند این است كه رشد در كشور ما در صورتی میسر خواهد بود كه منطقه آرام و باثبات باشد. زمانی كه چهارمین نخست‌وزیر مالزی روی كار آمد، تمام این شرایط از قبل در كنار هم قرار گرفته بودند. كاری كه دكتر ماهاتیر انجام داد برداشتن یك گام به جلو بود و این شرایط را به صورت یك برایند به سمت خصوصی‌سازی و ثبات‌گرایی در مالزی سوق داد و همچنین گرایش صادراتی را به اقتصاد ما افزود. همانطور كه اطلاع دارید نخست‌وزیر فعلی هم همان راه را ادامه می‌دهد. ما به خوبی درك كرده‌ایم که نیل به تحول از نوع متعالی فقط با ایجاد شوراها و تشكیلات اینچنینی میسر نمی‌شود و به همین دلیل نخست‌وزیر فعلی مالزی اقتصاد را به گونه‌ای دیگر تبدیل می‌كند. ایران به نوگرایی و خلاقیت و ابتكار نیاز دارد. به نظرم ما از زمان به دست آوردن استقلال خیلی خوش‌شانس بودیم.
شما به پارامترهای آرامش و ثبات و سیستم اقتصادی خصوصی‌شده اشاره كردید. با وجود تنش در خاورمیانه و مساله تحریمها، آیا با این شرایط باز هم امیدوار به اجرای الگوی مالزی در ایران هستید؟
كاملا مطلع هستم كه دوام آوردن در منطقه خاورمیانه بسیار سخت است، اما اگر به تاریخچه جنوب شرق آسیا نگاه كنید متوجه می‌شوید كه آنجا هم كشمكش‌های زیادی اتفاق افتاده است. ما منازعات منطقه‌ای داریم. در نهایت باید مشخص كنیم آیا قصد داریم تصمیمی را دال بر تعهد همه‌جانبه بر ایجاد آرامش و ثبات در منطقه و اتخاذ كنیم كه منتج به تحولات اقتصادی میشود یا خیر؟ در جنوب شرق آسیا تصویری كه پیشاپیش پایه‌گذاران «آ س آن» برای خود ترسیم كرده بودند این است كه ابتدا آرامش و ثبات را به منطقه بیاورند و سپس به تحولات اقتصادی دست پیدا كنند.
پس با اكتساب به توضیحات شما سیاست تنش‌زدایی كه آقای روحانی دنبال می‌كند، به طور حتم اثرات مثبتی در اقتصاد ایران خواهد داشت.
بله.
برایند و تفسیر شما از سیاست تنش‌زدایی آقای روحانی چیست؟
به نظرم این مساله برای تمام كشورهای منطقه بسیار حائز اهمیت است. امیدواریم بعد از ایجاد ثبات و آرامش در منطقه تمام كشورها منطقه بتوانند از این مساله استفاده كرده و به سمت رشد اقتصادی پیش بروند.
با توجه به اینكه در چند سال گذشته صنعت خودروسازی مالزی وارد ایران شده و دو كشور با هم همكاری داشته اند، در این زمینه برنامه‌ای جدیدی وجود دارد؟
همانطور كه به درستی اشاره كردید، خودروهای پروتون چند سال است كه از سوی ایران خریداری شده‌اند. امیدوارم بتوانیم به زودی به بازار ایران بازگشت دوباره ایی داشته باشیم. قبل از آمدن من به ایران در سال جاری نمایندگانی از مالزی در ایران بودند. امیدوارم در زمان حضور بعدی بتوانم با آن ها ارتباط برقرار كنم.
برای برگزاری نشست مشترك اقتصادی بین دو كشور چه برنامه‌ای در دست اجرا است؟
مباحثات بسیاری را با دولتی‌های هر دو طرف بخصوص ایران داشته‌ام كه در نظر دارند این مساله را در چه قالبی داشته باشند. موردی كه همه ما در این رایزنی‌ها بر آن تاكید داشتیم این بود كه تجار ایرانی و مالزیایی هر دو شناخت بهتری از هم پیدا كنند و بهتر است از هم بازشناسی داشته باشند. در صحبت‌های بنده با رئیس اتاق بازرگانی ایشان برای دعوت از همتای مالزیایی‌شان اظهار تمایل كردند. مطلع شده‌ام معاون وزیر اقتصاد ایران با وزارت مبادلات بین‌الملل با هم ارتباط داشته‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند كه بهتر است یك هیئت نماینده ایرانی به مالزی سفر كرده و در سمیناری شركت كند كه طی آن بتواند اطلاعاتی را در اختیار سرمایه‌گذاران مالزیایی در مورد فرصت‌هایی كه در ایران وجود دارد، قرار دهد.
نكته حائز اهمیت سفر بازرگانان، تجار و فعالان اقتصادی به مالزی است. تسهیل در بحث صدور روادید می تواند این امر را سرعت ببخشد. آیا برنامه‌ای برای تسهیل روند صدور ویزا برای شهروندان و تجار ایرانی در نظر دارید؟
لازم است تاكید كنم بازبینی صدور ویزا برای تمام كشورها و نه فقط ایران اتفاق افتاده است. در ایران هم مدت زمان 90 روزه برای صدور ویزا را به 14 روز كاهش داده‌ایم. اما این به آن معنا نیست كه ایرانیان نمی‌توانند طی دو هفته به مالزی سفر كنند. می‌توانند با حضور در سفارت و پر كردن یكسری فرم مبلغ بسیار كم 16هزار تومان را بپردازند.
اما ما با افراد زیادی مواجه هستیم كه برای سفر به مالزی با مشكل صدور ویزا مواجه هستند.
اگر از مدارك مندرج در قوانین برخوردار بوده و این مبلغ را هم بپردازند، مشكلی در میان نیست.
برایم جالب است كه قوانین به چه صورت است؟
ابتدا یك دعوتنامه یا فرمی كه برای ما مشخص كند به چه منظوری قصد سفر به مالزی دارید و دوم ضمانت‌نامه بانكی معادل سه‌هزار رینگیت (كمتر از هزار دلار)، پر كردن فرم و دو قطعه عكس و در این صورت برای شما گذرنامه صادر خواهد شد.
یكی از تضمین‌های اصلی برای رشد اقتصادی و جلب سرمایه‌گذاری وجود آرامش است. اما در محدوده زمانی بسیار كوتاه دو اتفاق بزرگ به وقوع پیوسته كه كاملا فضای اقتصادی و سیاسی مالزی را تحت تأثیر قرار داده است كه این اتفاق‌ها سقوط دو هواپیمای مالزی با فاصله زمانی محدود است. این موضوع چه تاثیری در اقتصاد مالزی داشته است؟
سقوط هواپیمای MH17 در هفدهم جولای اتفاق افتاده كه و هواپیمای قبلی MH370 هم در ماه مارچ ناپدید شد. آن هواپیما حامل توریست‌های زیادی از كشور چین بود. هدف اصلی ما در آن زمان جذب چینی‌ها بود چرا كه سال بازدید از مالزی بود.
البته محموله هواپیمای اول هم بسیار مشكوك بود. بار اول اظهار داشتند تعداد محدودی باتری لیتیم-یون در هواپیما بوده اما بعد مشخص شد تعداد باتری‌ها بسیار زیاد بوده است. هواپیمایی كه قرار است حامل توریست‌ها باشد چرا باید محموله خطرناكی مانند لیتیم-یون را حمل كند.
می‌دانم كه هواپیما حاوی این باتری‌ها بوده اما نمی‌دانم چرا. دولت مالزی مایل نیست تا زمانی كه مدارك كافی در مورد این دو هواپیما به دست بیاورد در این باره صحبت كند.
حضور 100 دانشمند مبارزه با ایدز در هواپیمای دوم قابل تامل است كه همگی كشته شده‌اند. در واقع هواپیمای دوم كه ساقط شد خدشه‌ای در دانش علی‌الخصوص بیماری ایدز وارد كرد كه حتی در این زمینه گفته میشود ساخت واكسن ایدز تا سال‌ها به تعویق افتاده است.
معتقدم مرگ هر انسان یك تراژدی است و در این مورد خاص می‌توانم بگویم تخصص زیادی در این میان از دست رفت.
در مورد هواپیمای اخیر، كمیته حقیقت‌یابی برپا شده كه رهبری این كمیته را هلند به عهده دارد. به نظرم در مورد هواپیمای قبلی كه در ماه مارس سقوط كرده تنها زمانی می‌توانند این كار را انجام دهند كه جعبه سیاه یا بازمانده‌ای از این پرواز پیدا كنند.
آیا باز هم شاهد چنین اتفاقاتی در مالزی خواهیم بود؟
امیدوارم كه اینطور نباشد، اما لازم است بگویم که قبل از ناپدید شدن هواپیمای قبلی یا به فرض ما سقوط آن، آخرین هواپیمایی كه از خطوط هوایی مالزی سقوط كرده بود به سال 1977 برمی‌گردد. بنابراین می‌توانم بگویم خطوط هواپیمایی ما سابقه بسیار درخشانی دارد و مایه تاسف است چنین اتفاقات تلخی در فاصله كمی برای ما افتاده است.
امیدوارم كه اتفاق سومی از این دست را شاهد نباشیم.
من هم همینطور.
اگر موردی ناگفته باقی مانده است بفرمایید.
فكر می‌كنم صحبت‌هایمان بسیار موثق بودند و به نظرم پژوهش خوبی را انجام دادیم.
گفتگو از: محمدرضا نظری
