تاجیکستان به عنوان یکی از کشورهای بازار هدف ایران با اشتراکات فراوان زبانی، فرهنگی و دینی تاکنون در بیشتر عرصه ها در کنار ایران قرار داشته است.
با دولتعلی حاتم اف سفیر تاجیکستان در کشورمان روابط دو کشور مورد بررسی قرار می دهیم.
در گذشته، سطح مبادلات تجاری، اقتصادی بین دو کشور چقدر بوده و چه چشم‌اندازی برای افزایش سطح این مبادلات در آینده متصور هستید؟
روابط تجاری بین دو کشور رو به ترقی است. در سال گذشته این مبادلات شامل 205 میلیون دلار می‌شد و در ساختار تجارت بین‌الملل، جمهوری تاجیکستان و جمهوری اسلامی ایران در جایگاه اول هستند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که با استفاده از امکاناتی که وجود دارد می‌شود این مبادلات را به دو سه برابر افزایش داد. در این مورد هر هفته جلساتی با تولیدکنندگان و صادرکنندگان کالا در ایران برگزار می‌شود. طی خدمتم در ایران از چند منطقه آزاد اقتصادی در ایران دیدن کرده‌ام. مثل کیش، قشم، اروند و انزلی.
چابهار نرفته اید؟
نه، چابهار را هنوز ندیده‌ام. در این سفرها بیشتر به این فرمودۀ حضرت محمد (ص) پی می‌برم که فرموده‌اند: « اگر علم در ثریا باشد، فارس‌ها در آن دست دارند». دیدن این همه امکانات، ظرفیت و تلاش قابل تحسین است. به همین دلیل تصمیم گرفته‌ایم که متخصصان تاجیک آموزش ببینند و از این تجربه‌ها برای راه‌اندازی مناطق آزاد تجاری در تاجیکستان استفاده شود. جمهوری تاجیکستان خیلی جوان است و طبیعی است که ما به آموختن این تجربه‌ها خیلی نیاز داریم.
تاجیکستان در صنایع کشاورزی و صنایع غذایی بسیار غنی است و در مورد لبنیات، زمینه سرمایه‌گذاری در تاجیکستان فراهم است. چون ظاهراً تولیدکننده شیر و لبنیات زیاد نیستند و بیشتر اقلام وارداتی هستند. در مورد پنبه هم شما پنبه فشرده از طریق ایران به هند و بنگلادش صادر می‌کنید، اما صنعت منسوجات و ریسندگی ندارید.
مسئولین کشور تاجیکستان از سرمایه‌گذاری در این مورد استقبال می‌کنند. معادنی نیز در کشور شما وجود دارد و شما می‌توانید در مورد صادرات سنگ؛ مصالح ساختمانی و مواد معدنی به ایران فعالیت داشته باشید. نظرتان را در این موارد بفرمایید.
اقتصاد تاجیکستان بکر است. تاجیکستان هفتاد سال عضو کشورهای شوروی سابق بوده و مردم در این مدت بخوبی با پرورش پنبه آشنا شدند و همانطور که می‌دانید پنبه یکی از محصولات پر خریدار در سطح دنیاست. در ضمن 93% تاجیکستان را کوه‌های بکر تشکیل می‌دهند.
در سفر هیئتی چینی به تاجیکستان در مورد همین کوه‌ها صحبت‌های زیادی شد. آنها می گفتند که باید از چنین منبع عظیم معدنی استفاده کرد. ایران نیز می‌تواند در مورد تشکیل شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری در معادن و هر آنچه که به رشد صنایع امکان می‌دهد، همکاری کند. مثلاً در مورد مرغداری و پرورش ماهی شرایط در تاجیکستان مهیاست.
در زمان حکومت شوروی سابق حدود دوازده مرغداری فعال بود که به مرور زمان فرسوده شدند و الآن با کمک برادران ایرانی حدود 10 مرغداری راه‌اندازی شده است. شرایط اقلیمی در تاجیکستان باعث می‌شود که پرورش مرغ 5/2 کیلویی 30 روزه انجام شود در حالی که در ایران حدود 50 روز طول می‌کشد. همچنین در تاجیکستان ذخیره‌های آب بسیاری موجود است.
700 رودخانه در تاجیکستان وجود دارد که بستر مناسبی برای پرورش ماهی است. در این مورد شرکت‌هایی از تهران، مازندران و مشهد اقدام کرده‌اند.
یعنی پرورش ماهی به نتیجه رسیده است؟
کارهای عملی شروع شده، ولی هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. البته مناطق آزاد تجاری ایران می‌توانند در بخش جلب نیروی انسانی (نیروی کار) که از اهمیت بالایی برخوردار است، همکاری خوبی با تاجیکستان داشته باشند. مهاجرت تاجیک‌ها به کشورهای غیر از ایران زیاد است. ولی متأسفانه مهاجرت به ایران ندارند و من فکر می‌کنم در صورت عملی شدن این پیشنهاد، هر دو کشور نفع می‌برند. چون ایران و تاجیکستان نقاط مشترک زیادی با هم دارند.
نکته دیگر در مورد باغداری در ایران است که خیلی پیشرفت کرده است. من در سفرم به مازندران، درختان کوچکی را دیدم که هر کدام 300 تا 400 کیلو میوه می‌دهند و این پیشرفت علم است. در کل ما مایل هستیم که از همۀ این تجربیات در تاجیکستان استفاده کنیم.
در مورد گردشگری در مناطق آزاد مثل کیش و قشم، فکر می‌کنید امکان ایجاد صنعت گردشگری برای این مناطق باشد؟ یا بالعکس آیا تاجیکستان قابلیت و امکانات جذب گردشگر را دارد؟ و آیا شما فکر می‌کنید اختصاصاً در مورد مناطق آزاد این کار ضروری است؟
البته که هست. در همین مورد در سال‌های اخیر رئیس جمهور تاجیکستان اقداماتی را انجام داده است. یعنی ساختن میهمانخانه‌هایی مجهز در شهر دوشنبه و زیرساخت‌های گردشگری در ورزاب، رومیت، پنجه کیند، اسفرا، خجند، بدخشان و بلخُوان در حال انجام شدن است.
در حال حاضر برای گردشگری کوهنوردی، از کشورهای اروپایی زیاد توریست داریم. اما در مورد بهتر شدن زیرساخت‌های گردشگری باز هم کارهای زیادی مانده و در همین راستا به سرمایه‌گذاری نیاز داریم. الان یکی از کشورهای عربی در نزدیکی خجند مشغول تأسیس یک مجموعۀ رفاهی ـ تفریحی هستند. برادران ایرانی هم می‌توانند در این مورد اقدام به سرمایه‌گذاری کنند.
دولت تاجیکستان امتیازهای ویژه‌ای به فعالان مناطق آزاد در مورد سرمایه‌گذاری و حفظ و ثبات آن اختصاص داده است. در حال حاضر 126 شرکت ایرانی در تاجیکستان کار می‌کنند و امیدواریم که ایرانی‌های بیشتری مایل به سرمایه‌گذاری در کشور ما باشند.
بخش خصوصی در تاجیکستان چه جایگاهی دارد؟ آیا دولت با بخش خصوصی موافق است؟
دولت خیلی سعی دارد که بخش خصوصی، در اقتصاد پیشرفت داشته باشد. البته آن چیزی که شما در ایران در نظر دارید طی صدها سال تشکل یافته است، اما ما در این مورد خیلی جوان هستیم. طبیعتاً در راه کامل شدن بخش خصوصی در تاجیکستان، مشکلات و مسائلی وجود دارد که باید حل شود. در واقع بخش خصوصی تکه‌ای اساسی از دولت است.
در کشورهای مترقی گاهی تا 98% اقتصاد جامعه به بخش خصوصی بستگی دارد و ما هم سعی داریم به این مرحله برسیم. این کار زمان می‌برد و یکی از ضرورت‌هایش، هر چه بیشتر سرمایه‌گذاری کردن است.
