ریچارد فولتز دکترای خود را در رشته تاریخ و مطالعات خاورمیانه از دانشگاه هاروارد گرفته است. وی سالها در اروپا به عنوان موسیقیدان، منتقد سینما و سفرنامه نویس فعالیت می کرده است. وی پس از سالها تدریس و مطالعه بخش ایران شناسی را در دانشگاه کنکوردیا در مونترال کانادا تأسیس کرد و هم اکنون مدیریت این مرکز را بر عهده دارد. به طور حتم همسر ایرانی فولتز، خانم مانیا سعدی‌نژاد، که وی نیز یکی از اساتید دانشگاه کنکوردیا است بر روی حوزه مطالعاتی فولتز درباره ایران تاثیر فراوانی داشته است. پروفسور فولتز در فرصت مطالعاتی خود در سال 2014-2015 برای انجام مطالعات تحقیقاتی پیرامون ادیان کردها به مناطق کرد نشین ترکیه، عراق، ایران و ارمنستان نیز سفر کرده است.
گفتگوی اختصاصی آوا دیپلماتیک با پرفسور ریچارد فولتز
مدیر مرکز ایرانشناسی دانشگاه کنکوردیا در مونترال کانادا
از چه زمانی و چگونه با زبان فارسی آشنا شدید؟
در دانشگاه تعدادی دوست ایرانی داشتم، و به فرهنگ آنها علاقه مند شدم. دانشگاه به طور اتفاقی یک دوره زبان فارسی ارائه داد و من از سر کنجکاوی ثبت نام کردم، و اتفاقات یکی از پس دیگری رخ داد. اساتید من، مانند “لئوناردو آلیشان” شاعر ارمنی-ایرانی، “روی متحده” تاریخ دان ایرانی-آمریکایی و متخصص حوزه تصوف “آنه ماری شیمل”، حامی من بودند و من را برای ادامه دادن در این زمینه تشویق کردند.
موضوع رساله دکترای شما چه بود؟
روابط فرهنگی بین آسیای مرکزی و هند در قرن شانزدهم و هفدهم. هر دو منطقه تحت تسلط سلسله های ترک حامی فرهنگ ایرانی و زبان فارسی بودند، و من در پایان نامه ام در این باره بحث کردم که آسیای مرکزی، ایران و هند در طول آن دوره از لحاظ زبان فرهنگی جهانی واحد بودند و نه سه جهان جداگانه.
دلیل توجه شما به دوران مغول چه بود؟
مغول های هند رقبای بزرگی برای فرهنگ ایرانی بودند. بسیاری از ایرانیان با استعداد در آن دوره، شغل هایی در هند برای خود پیدا کردند و بسیار هم تاثیرگذار بودند. زبان فارسی، زبان رسمی دولت مغول بود و حتی غیر مسلمانان نیز آن را فرا گرفتند و عاشق آن شدند و زبان پارسی را پاس داشتند.
کدام یک از بزرگان ادبیات ایران شما را شیفته خود کرده است؟
البته من همه شاعران بزرگ کلاسیک را از رودکی و فردوسی تا عطار و مولانا و سعدی و حافظ ستایش می کنم.
به عنوان بنیانگذار مرکز ایرانشناسی دانشگاه کنکوردیای کانادا بفرمایید که این مرکز با چه هدفی تاسیس شده است و در چه حوزه های فعالیت می کند؟
هدف ما کمک به تسهیل درک بهتر پاسداشت تاریخ و تمدن ایرانی در میان کانادایی ها است. بدیهی است که ایران در حال حاضر توسط رسانه های غربی به طور مثبت و یا حتی عادلانه ای به تصویر کشیده نمی شود، بنابرین تلاش می کنیم تا حدی با برجسته کردن بسیاری از کمک های ایران به تاریخ جهان، به تعادل این تصویر کمک کنیم.
در رشته ایرانشناسی چند دانشجو در مقطع فوق لیسانس و دکترا دارید؟
این مرکز درون سازمانی است، بنابرین دانشجویان تحصیلات تکمیلی باید به یک گروه بپیوندند، مانند گروه ادیان که من در این گروه فعالیت می کنم. در حال حاضر استاد راهنمای سه دانشجوی دکترا هستم که بر روی جنبه های مختلف تاریخ ایران پیش از اسلام فعالیت می کنند. دو دانشجوی دیگر نیز دارم که به تازگی دکترای خود را دریافت کرده اند، یکی از آنها دکترای خود را در مورد مثنوی معنوی مولانا نوشت و دیگری در مورد شرح و تفسیر رویای تشیع در دوره میانه. همکاران متعددی دارم که سایر دانشجویان در موضوعات دیگر مانند زبان های ایران باستان، تشیع و موضوعات زنان، راهنمایی می کنند.
دلیل علاقه شما به مقوله زیست محیطی در ادیان چیست؟ آیا زرتشت، دینی زیست محیطی است؟ آیا طبیعت گرایی اسلامی وجود دارد؟
بیشتر ادیان به ما می آموزند که به طبیعت احترام بگذاریم، اما بیشتر مردم در دنیای امروز ترجیح می دهند تا به این آموزه ها توجهی نکنند. به همین دلیل است که ما در حال رویارویی با بحران زیست محیطی جهانی هستیم. باید به این موضوع اشاره کنم که در طول 10 سال گذشته در این زمینه هیچ تحقیقی انجام نداده ام، اما برخلاف هشدارهای دانشمندان، این بحران به جای بهبودی در حال وخیم تر شدن است.
با توجه به مطالعه شما بر روی بودایی ها، تا چه اندازه بودایی در ایرانِ فراگیر بوده است؟ آیا نفوذ دین بودایی به بخارا و سمرقند هم می‌رسد؟
بخش شرقی ایران باستان – منطقه ای که امروزه شامل افغانستان، ترکمنستان، و جنوب تاجیکستان و ازبکستان می شود، به نظر می رسد که تا قبل از دوره اسلامی به طور عمده بودایی بوده اند. به نظر می رسد که حضور بودایی ها در بخارا و سمرقند وجود داشته است اما نه به اندازه مناطق دورتر مانند بلخ. خانواده معروف برمکیان که مشاور خلفای بغدادی بودند، در اصل متولیان یک معبد بودایی مهم در بلخ بودند.
از دیدگاه شما ایرانیان چه تاثیر بسزایی در شکل گیری تمدن اسلامی داشته اند؟
از نظر من، ایرانی ها تنها عامل مهم گسترش تمدن اسلامی در طول قرن های شکل گیری اش در همه زمینه ها، از جمع آوری حدیث و حقوق اسلامی و فلسفه، تا دولت های حاکم و علومی مانند پزشکی و اخترشناسی و همچنین ادبیات و عرفان اسلامی، بودند.
شما به مقوله حضور کردها در خاورمیانه نیز علاقه مند هستید با توجه به اینکه به مناطق کرد نشین ترکیه، عراق، ایران و ارمنستان سفر کرده است آیا برنامه ایی برای بازدید از مناطق کرد نشین سوریه داشته اید؟
به عنوان یک ایرانشناس، با دلایل تاریخی باید بگویم که من به کردها علاقه مندم چرا که آنها از نظر زبانشناسانه و فرهنگی، ایرانی هستند. به عبارت دیگر، من علاقه مند به یافتن آن چیزی هستم که کردها با سایر ایرانی ها در آن با هم مشترک اند. اماکن تاریخی ایرانی و آثار باستانی بسیاری از دوره های امپراطوری های بزرگ ایرانی مانند معابد زرتشتی و غیره در مناطق زندگی کردها وجود دارد.
گروه داعش، تعداد زیادی از یزیدی ها را به جرم اینکه آنها را پرستشگران شیطان می داند به قتل رسانده است. چرا داعش این استنباط را درباره یزیدی ها دارد؟
داعشی ها افرادی نادان و مملو از تنفر هستند. هیچکس نباید صحبت های آن ها را جدی بگیرد. یزیدی ها در طول قرن ها توسط دشمنانشان به پرستشگری شیطان متهم شده اند، اما این موضوع تبلیغاتی کاملا اشتباه است که ابزاری برای توجیه کشتن آنها شده است. یزیدی ها یکتاپرستانی هستند که سنتی بسیار پیچیده را دنبال می کنند که در زمان علمای سنی سوری در قرن دوازدهم شکل گرفتند اما شامل بسیاری از عناصر ایران باستان نیز می شود. دین آنها حتی توسط اساتید خیلی کم شناخته شده است.
آیا داعش می تواند به عنوان مانع ارتباط فرهنگی بین جهان اسلام با اروپا و آمریکا نقش ایفا کند؟ تحلیل شما در این مورد چیست؟
این موضوع بسیار مایه تاسف خواهد بود و امیدوارم که اتفاق نیفتد. بر خلاف این موضوع، این امید هست که تهدید ایجاد شده توسط داعش این نتیجه را داشته باشد که مردم متمدن کشورهای غربی و خاورمیانه را در نقطه ای مشترک گرد هم بیاورد.
گفتگو از: محمدرضا نظری
بر خلاف عنوان فریبنده ی آن؛ گمتر به مقوله کوردها اشاره کرده بود، اما کوردها خود بانیان و صاحبان اصلی ایران باستان و حتی اوایل عهد ملوک الطوایف را نیز شامل میشود، حالا چی متغیرات و اتفاق های افتاده که کوردها در حاشیه قرار میگیرند سوال بسیار مهمی است،!! و مساله در خصوص برتری نژادی نیست، چون نژادپرستی در هر شکل و فرم ان محکوم است، اما واقعیت های تاریخی مورد غیر قابل اغماضی است، کسترده زندگی کوردها بسیار متنوع و پراکنده و گاه گسیخته از هم شکل گرفته است، بنحوی که در همین کشورهای افعانستان، شمال خراسان، پاکستان و حتی هند اقوامی از کوردها زندگی میکنند، واقعیت های فرهنگی موجود کوردها حاکی از ان است اقوام پارس و پاارت در اصل بومی فلات ایران نبوده اند و تنها کوردها ساکنان اصلی بوده اند ….