سفیر روسیه در گفتگو با روزنامه اعتماد به تشریح روابط دو جانبه تهران و مسکو در مذاکرات هسته‌ای، بحران یمن و سوریه پرداخته است.
زیرک، گشاده‌رو و محافظه‌کار؛ شاید این کلمات، رساترین تعابیری باشند که بتوان از لوان جاگاریان، سفیر فدراسیون روسیه در ایران داشت. از زمانی که درخواست‌مان را برای گفت‌وگو با آقای سفیر ارایه کردیم تا هنگامی که برای انجام مصاحبه با وی راهی سفارت روسیه در خیابان نوفل لوشاتو شدیم، فقط چند روز به طول کشید.
سفارت روسیه قدمتی به درازای تاریخ معاصر دارد. هنگامی که از درب سفارت که از محافظت آنچنانی برخوردار است، عبور می‌کنی روح تاریخ در تو دمیده می‌شود.از ستارخان و دیگر مشروطه‌خواهانی که در زمان فتح تهران در این مکان ساکن بوده‌اند تا وینستون چرچیل، جوزف استالین و فرانکلین روزولت که در این مکان کنفرانس معروف تهران را برگزار کردند.
زمانی که وارد ساختمان می‌شوی ابتدا نمایشگاهی از نقاشی‌ها و عکس‌هایی که به مناسبت هفتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم در سفارت روسیه برپا شده است، نظرت را جلب می‌کند و سپس در سمت دیگر، آقای سفیر را می‌بینی که منتظر ما است و با خوشرویی به استقبال ما می‌آید.
جاگاریان ۵۷ ساله مسلط به زبان فارسی است و این تسلط خود را با گفتن ضرب المثل‌های متعدد و یادآوری قتل الکساندر گریبایدوف، سفیر وقت این کشور در زمان جنگ‌های ایران و روسیه نشان می‌دهد.
او اینک سه سال و نیم است که به عنوان سفیر روسیه در تهران حضور دارد.٢٠ سال پیش نیز به عنوان دبیر اول سفارت روسیه در تهران فعالیت کرده است.
در پایان مصاحبه نیز هنگامی که از او می‌خواهیم برای گرفتن چند عکس به همان جایی که استالین، روزولت و چرچیل روی صندلی با هم عکس یادگاری گرفتند، بیاید، با زیرکی می‌گوید الان فقط از آن سه کشور، سفارت روسیه در تهران مشغول به فعالیت است و آن دو نیستند.
تا یک ماه دیگر، دو سال از آغاز به کار دولت یازدهم با هدایت حسن روحانی می‌گذرد. در این مدت دو ساله، روابط تهران و مسکو چگونه بوده است؟
به ساختمان تاریخی سفارت فدراسیون روسیه در ایران خوش آمدید. من از گفتگو با خبرنگاران ایرانی برای ارایه دیدگاه‌های روسیه چه در خصوص روابط دوجانبه و چه در خصوص مسائل منطقه‌ای استقبال می‌کنم.
در رابطه با سوال شما درباره روابط دوجانبه ایران و روسیه در طول دو سال گذشته باید بگویم که ما چه در زمان دولت آقای روحانی و چه در زمان قبل از دولت آقای روحانی، روابط خوبی با ایران داشته‌ایم و فکر می‌کنم که روسیه در خط مشی سیاست خارجی ایران جایگاه خاص و ویژه‌ای داشته باشد و باید خاطرنشان کنم که رفت و آمدهای دوجانبه بعد از آنکه جناب روحانی به عنوان رییس‌جمهور انتخاب شدند، بسیار افزایش یافته است.
ما در ابعاد سیاسی و در خصوص موضوعات مختلف همکاری‌های خوبی را داریم؛ به طور مثال، در مورد سوریه، عراق، افغانستان، یمن و خزر، مسکو و تهران همکاری‌های خوبی با یکدیگر دارند.
باید یادآور بشوم که اکثر دیدگاه‌های روسیه و ایران بسیار به یکدیگر نزدیک و با هم منطبق هستند. همچنین باید اشاره کنم در مراسم تحلیف آقای روحانی، آقای نارشکین، رییس مجلس دومای روسیه حضور داشتند. باید خاطرنشان کرد در ماه آوریل سال جاری، چند هیات عالیرتبه روسی از تهران بازدید کردند؛ معاون رییس شورای عالی امنیت ملی روسیه به تهران آمد و ملاقات خوبی با آقای شمخانی و معاون‌شان آقای ایروانی داشتند که بعد آقای شمخانی به روسیه سفر کردند. سپس یک هیات عالیرتبه که در راس آن دستیار آقای پوتین بود بنا به دعوت آقای ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به ایران آمدند که در زمینه‌های فناوری و آموزش با یکدیگر به رایزنی و مذاکره پرداختند که امیدوارم به نتایج خوبی دست یابند.
پس از این هیات، هیاتی از سازمان انرژی اتمی روسیه (روس اتم) از ایران بازدید کرد که در راس آن، معاون مدیرکل روس اتم قرار داشت که مذاکرات بسیار مثبتی با آقای صالحی رییس سازمان انرژی اتمی و معاون ایشان، آقای کمالوندی داشتند.
پس می‌توان گفت در این مدت شاهد افزایش روابط میان دو کشور بوده‌ایم.
بله، اما باید یادآوری کنم در زمانی که ما از سطح حجم روابط، مراودات و همکاری‌های سیاسی میان دو کشور راضی هستیم اما از سطح و حجم همکاری‌های‌مان در حوزه مسائل اقتصادی ناراضی هستیم چراکه در حال حاضر این سطح همکاری‌های اقتصادی دو کشور با ظرفیت‌های دو کشور منطبق نیست.
به نظر شما چه مسائلی موجب شده است تا این سطح همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه همانند مسائل سیاسی نباشد؟
عوامل مختلفی برای این مساله وجود دارد؛ هم مسائل عینی و هم مسائل انتزاعی.شما اطلاع دارید روسیه تحریم‌های اعمال شده یکجانبه‌ای که از سوی امریکا و اتحادیه اروپا صورت گرفته است را قبول ندارد و آنها را محکوم کرده ولی ما نمی‌توانیم برای خرید و فروش از دلار و یورو استفاده کنیم.از طرفی، مشکلات فنی نیز در این باره زیاد است.من امیدوار هستم که رفت‌و آمدهای تجار ایران و روسیه برای اصلاح این روند منفی کمک کننده باشد. ما هم اینک در آستانه برگزاری دومین کمیسیون همکاری‌های مشترک هستیم که در فصل پاییز در روسیه برگزار می‌شود و امیدوارم به زودی تاریخ دقیق و مشخص این اجلاس اعلام شود.
در صحبت‌های‌تان بیان کردید که روسیه جایگاه خاصی برای سیاست خارجی ایران دارد. ایران چه جایگاهی در سیاست خارجی روسیه دارد؟
ایران برای روسیه، جایگاه مهمی دارد. به هر حال ایران همسایه جنوبی روسیه است. ایران یک کشور قدرتمند و پرنفوذ است و شک ندارم که می‌تواند نقش بسیار سازنده و مثبتی برای حل و فصل مناقشات سوریه، افغانستان، یمن و عراق داشته باشد و لذا در این زمینه‌ها ما با ایران همکاری می‌کنیم.
اگر بخواهید عنوانی برای این نوع همکاری میان تهران و مسکو داشته باشید، از آن به عنوان همپیمان و متحد استراتژیک یا قدرت منطقه‌ای یا یک همسایه اسم می‌برید؟
طبیعتا ایران متحد نظامی روسیه نیست. متحد نظامی روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس هستند ولی در عین حال، بی تردید یک کشور قدرتمند و مستقل است که موجب شده تا ما با کشور مستقل ایران برای بهبود روابط با کشورهای همجوار و منطقه همکاری داشته باشیم.
پس برداشت من این است که روسیه، ایران را یک قدرت منطقه‌ای می‌داند.
بله؛ در نوبه اول ایران را قدرت منطقه‌ای می‌داند ولی ایران فقط در این منطقه فعال نیست بلکه فراتر از منطقه فعال است. ما می‌دانیم که ایران در آفریقا بسیار فعال است و چند روز پیش نیز وزیر خارجه آفریقای جنونی به تهران آمده بود. همچنین ایران در امریکای لاتین و جنوب شرق آسیا بسیار فعال است پس ایران را می‌توان کشوری جهانی دانست.
از عدم انطباق همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه در سطح اقتصادی گلایه داشتید، به مساله تحریم‌ها اشاره کردید. در این پرونده روسیه نیز به نوعی پایش گرفتار است چراکه روسیه تقریبا از ابتدای فعالیت هسته‌ای کشورمان در ایران فعالیت داشته و با ایران همکاری کرده است ولی هنگامی که پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان می‌رود، به قطعنامه‌های تحریمی شدید‌اللحن علیه این پرونده رای مثبت می‌دهد. آیا این یک نوع رویکرد دوگانه و متضاد با یکدیگر نیست؟
هیچ دوگانگی در این باره وجود ندارد. اگر بخواهیم آن زمانی که این تحریم‌ها اعمال شد و این زمان که در حال مذاکره هستیم را مقایسه کنیم باید بگویم که تغییرات بسیار زیادی در این مدت رخ داده است.
قبلا که تحریم‌ها اعمال شد، زمان و شرایط چطور بود؟
آن‌طور که من اطلاع دارم، دولت روسیه مجبور بود تا با کشورهای غربی و چین در خصوص تحریم‌ها با یکدیگر متحد شوند.
مجبور بود؟
منظورم الزام و اجبار نیست بلکه ما در این باره تصمیم گرفتیم. این مساله، اراده دولت روسیه بود و من نمی‌توانم سیاست دولت روسیه را تفسیر کنم.
اگر به مقطع حداقل چهار سال پیش برگردیم باز...
این مساله برای چهار سال گذشته نبوده است.
اولین تحریم‌ها علیه ایران در سال‌های ٢٠٠٦ و ٢٠٠٧ میلادی اعمال شد که این پروسه تا سه، چهار سال قبل ادامه داشت. در آن سال‌ها، کشورهای غربی بهانه شان برای تحریم‌ها، نگرانی‌هایی بود که از پرونده هسته‌ای ایران داشتند. آیا روسیه نیز از فعالیت هسته‌ای ایران نگرانی داشت؟
من به شما یک پیشنهاد می‌کنم. ما در حال حاضر، در آستانه امضای توافق همه‌جانبه هستیم و در این زمینه، روسیه بسیار تلاش می‌کند تا این مذاکرات، هم سازنده باشد و به یک نتایجی دست یابیم. رفت و آمدهای متخصصان روسیه در این زمینه بسیار افزایش یافته است. شما چرا به زمانی که گذشته است، نگاه می‌کنید؟ شما به جلو نگاه کنید. باید برای آینده بیشتر فکر کنیم. شما ببینید که موضوع سامانه اس-٣٠٠ که روسیه داوطلبانه این را پذیرفته آن را تحویل دهد. همزمان با تحریم‌های چند جانبه این سامانه ممنوع شده بود ولی ما در این باره تجدیدنظر کردیم. مشاهده کردیم که دورنمای بسیار مثبتی در این باره به وجود خواهد آمد.ما تصمیم گرفتیم ممنوعیت تحویل را لغو کنیم و آمادگی کامل داریم تا تعهدات خود را به صورت کامل رعایت کنیم.
ایران در سال ٢٠٠٧ قراردادی در خصوص سامانه موشکی اس- ٣٠٠ با روسیه منعقد کرد ولی در زمان آقای مدودف با آنکه این قرارداد امضا شده بود ولی تحویل آن به حالت تعلیق درآمد. دلیل لغو تحویل یکجانبه این مساله از سوی مسکو چه بود؟
آقای پوتین در این باره توضیحات کاملی را بیان کردند. من به شما توصیه می‌کنم تا بیانیه آقای پوتین را در این باره به دقت بخوانید.
به خاطر تحریم‌های صورت گرفته علیه ایران بود؟
این تصمیم داوطلبانه روسیه بود. در آن زمان، یک دولت دیگری در ایران بر سرکار بود. درست است؟ الان یک دولت جدید برسرکار است. آیا شما هیچ تغییراتی را در روند مذاکرات هسته‌ای احساس نمی‌کنید؟ آیا در این باره تفاوتی را بین دولت پیشین و دولت فعلی در این باره نمی‌بینید؟
بله.تفاوت هایی در این باره وجود دارد ولی سیاست های جمهوری اسلامی ایران در مساله هسته ای همواره یكسان بوده است.
آیا پیشرفتی صورت گرفته؟
بله. پیشرفتی نیز انجام شده است ولی تحریم هایی نظامی علیه ایران در مورد تسلیحاتی با كاربرد دوگانه و تهاجمی بوده است ولی اس- ٣٠٠، یك سامانه دفاعی است. خیلی ها این تصمیم از سوی دولت وقت روسیه را نشات گرفته از نزدیكی روسیه و امریكا در سال های ٢٠٠٩ و ٢٠١٠ می دانستند. این تحلیل را چقدر قبول دارید؟
من فكر می كنم ما مشاهده می كنیم كه با ریاست جمهوری آقای روحانی، یك روند خیلی مثبت جدی به وجود آمده است: ما امیدواریم به توافق نهایی برسیم و لذا درباره تحویل اس- ٣٠٠ تصمیم به تجدیدنظر گرفتیم.
بسیاری در ایران اعتقاد دارند كه با ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد در سال ٢٠٠٥، دستگاه دیپلماسی ایران بیش از هر زمانی به شرق و به خصوص روسیه نزدیك تر شد. می خواهم بگویم اگر تغییراتی در دولت جدید ایران رخ داده كه دولت روسیه به خاطر آن چنین تصمیماتی را اتخاذ كرده، در دولت قبلی، روابط ایران و روسیه بیش از هر زمانی افزایش یافته بود.
منظور من از تفاوت فقط در مساله روند هسته ای و مذاكرات است. در آن زمان آقای احمدی نژاد كه مسوولیت مذاكرات برعهده شورای عالی امنیت ملی بود ولی در حال حاضر مذاكره كنندگان چه كسانی هستند، وزارت امور خارجه. ما می بینیم كه در آن زمان پیشرفتی در بعد هسته ای نبوده است ولی اكنون مشاهده می كنیم در دولت آقای روحانی كه این پرونده از شورای عالی امنیت ملی گرفته شده و به وزارت خارجه برگشته و مذاكرات روند مثبتی به خود گرفته است.
موضع روسیه نسبت به مذاكرات هسته ای ایران و ١+٥ چیست؟
آقای پوتین چندین بار تاكید كردند كه ایران حق استفاده از فعالیت اتمی دارد و ما این مساله را با گسترش همكاری اتمی روسیه با ایران نشان می دهیم. ما در حال حاضر درباره راكتور شماره دو و سه در بوشهر در حال همكاری هستیم. از سویی، ایران حق غنی سازی دارد ولی این مساله همراه با رعایت تعهدات نظامی و همكاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی است.
برخی منابع نزدیك به تیم مذاكره كننده هسته ای ایران بیان می كنند كه روسیه و چین، دو هیاتی هستند كه نظرات و مواضع نزدیكی با جمهوری اسلامی ایران دارند. شما این مساله را تایید می كنید؟
ما با هیات ایرانی هم مذاكرات دوجانبه داشته ایم: چه در ایران و چه در مسكو و چه در پایتخت های دیگر و شباهت بسیاری میان برخوردهای ما و ایران وجود دارد ولی در عین حال، شما اطلاع دارید كه ما طرفدار این مساله هستیم كه یك برخورد و صدای واحدی در میان كشورهای ١+٥ وجود دارد و نمی خواهیم سوءتفاهمی در این زمینه میان كشورهای غربی از یك طرف و روسیه و چین در طرف دیگر ایجاد شود. دوستان ایرانی نیز این مساله را قبول دارند و تبلیغ هم می كنند و می گویند برای ما آسان تر است كه با ١+٥ یكصدا صحبت كنیم.
از تمایل صدای واحد در ١+٥ سخن گفتید. آیا این صدای واحد، هم اینك در این گروه شنیده می شود؟
ما در این زمینه می بینیم كه پیشرفت های بسیار مثبتی به وجود آمده است. ما تلاش می كنیم كه هم صدا باشیم چراكه این مساله روند مذاكرات را آسان تر می كند. اگر این مساله وجود نداشت، به هیچ پیشرفتی نمی رسیدیم.
هم اینك در خصوص دستیابی به توافق چقدر امیدوار هستید؟
به شكلی كه من اطلاع دارم، هم نمایندگان عالی رتبه امریكا با ایران به طور مستقل مذاكره می كنند كه این قبلا نبوده است. درست است؟ این دیگر تابو نیست. این خیلی خوب است ولی مشاهده می كنیم طرحی كه اكنون وجود دارد، پرانتزهای بسیاری وجود دارد و وظیفه عمده ما، شما و كشورهای غربی و چین است تا هر چه سریعتر تمامی این پرانتزها را برطرف كنیم.
نظری در ایران وجود دارد كه روسیه در مذاكرات، تمایل چندانی برای دستیابی به توافق نهایی ندارد. شما این مساله قبول دارید.
خیر. كسانی می توانند این ادعا را بكنند كه مخالف خوب بودن و بهبود روابط ایران و روسیه هستند.من این مساله را تكذیب و به طور قطع، رد می كنم.
پس روسیه خواهان دستیابی به توافق است؟
بله. اگر این گونه نبود، پس چرا هیات های روسی مكررا رفت و آمد می كنند؟
به نظر روسیه، توافق هسته ای خوبی كه در مذاكرات باید به دست آید، چه توافقی است؟
توافقی است كه هم منافع ایران را به شكل كامل مدنظر بگیرد و از سویی، نگرانی هایی كه در خصوص پرونده هسته ای ایران وجود دارد، به شكل كامل حذف بشود: هم به نفع كشورهای غربی و هم به نفع ایران باشد.
یعنی همان بازی برد- برد كه آقای روحانی مطرح كرده اند؟
بله.
روسیه نیز به دنبال بازی برد – برد است؟
بله. ما از اول نیز دنبال همین مساله بوده ایم.
به نظر می رسد با دستیابی ایران و ١+٥ به یك توافق جامع هسته ای، بسیاری از موانعی كه در روابط ایران و غرب وجود دارد، از بین می رود. آیا این مساله برای روسیه هم یك برد محسوب می شود؟ نظر روسیه از نزدیكی ایران و غرب پس از دستیابی به توافق چیست؟
خیلی مثبت است. زیرا این تحریم های یكجانبه اعمال شده علیه ایران، موانعی را برای تجار روسیه ایجاد كرده اند و این نقش خیلی منفی را دارد. دوم، این مساله ثابت خواهد بود و ما دیگر شاهد شنیدن تهدیدها علیه ایران كه بمباران و حمله نظامی می كنیم، نخواهیم بود.
نظر روسیه نسبت به این تهدیدات چیست؟ در صورت وقوع چنین مسائلی، واكنش روسیه چه خواهد بود؟
ما همیشه مخالف حل و فصل نظامی مناقشات موجود هستیم. به نظرم فقط باید از طریق گفت وگو و مذاكرات در پی حل آنها باشیم. ما چنین تهدیداتی را محكوم می كنیم.
به فضای حاصل شده در پی مذاكرات صورت گرفته هسته ای در دوران آقای روحانی اشاره كردید كه نقش مهمی در تصمیم گیری رییس جمهور پوتین در خصوص لغو ممنوعیت تحویل سامانه اس- ٣٠٠ به تهران داشته است. برخی، از رایزنی های گسترده روسیه با رژیم اسراییل در این باره خبر می دهند.آیا این مساله صحت دارد؟
خیر. روسیه یك كشور مستقل است كه مستقلانه تصمیم می گیرد.
اطلاع هم نداده بودید؟
ما با آنها مشورت نكردیم. فقط به آنها اطلاع دادیم و آنها را در جریان گذاشتیم.
نظر آنها چه بود؟
طبیعتا منفی است.
آیا آنها با همراهی غرب فشارهایی را بر روی روسیه آورده اند تا مسكو از تصمیم خود منصرف شود؟
هیچ كس نمی تواند بر روسیه فشار بیاورد. روسیه یك كشور قوی و قدرتمند است و به كسی اجازه فشار بر خود را نمی دهد. فقط آنها ابراز نگرانی كردند ولی ما جواب دادیم كه ایران هیچ كشوری را تهدید نمی كند و تهدیدی نیست.
با علم به این موضوع كه ایران تهدید نیست، چرا روسیه از دادن سامانه دفاعی اس- ٣٠٠ به ایران خودداری كرد؟
من از شما می خواهم كه بیانیه آقای پوتین را به دقت بخوانید.
حال كه شما مرا به بیانیه آقای پوتین ارجاع می دهید، با توجه به دستور ایشان، زمان تحویل این سامانه دفاعی به ایران در چه مقطعی خواهد بود؟ آیا در مقطعی هشت ساله است؟
خیر. این موضوع بسیار حساس است و ساختارهای مربوطه هر دو كشور در این رابطه در حال رایزنی هستند. مهم این است كه ما بتوانیم در این باره هر چه سریعتر به یك توافقی دست یابیم ولی ما این را علنی نمی كنیم.
پس می توان انتظار داشت كه این سامانه دفاعی در زمانی كوتاه به ایران تحویل داده شود؟
من در رابطه با زمان بندی نمی توانم اظهارنظری بكنم. فقط كسانی كه در این رابطه مسوولیت دارند، باید در این خصوص مذاكره بكنند، یعنی مسوولان وزارت دفاع هر دو كشور و ساختارهای دیگر. وارد جزییات نمی شویم چون موضوع بسیار بسیار حساس است.
در صورت دستیابی به توافق، روابط تهران و مسكو با چه جهشی روبه رو خواهد شد؟
روابط دو كشور گسترش خواهد یافت. دو كشور می توانند در موضوعات مختلف همكاری های گسترده تر با یكدیگر داشته باشند. برخی شركت های بزرگ روسیه مانند شركت های نفتی در حال حاضر نمی توانند به ایران بیایند ولی در صورتی كه این تحریم ها لغو شوند، آنها چنین امكانی را به دست خواهند آورد.
یكی از پرونده هایی كه تهران و مسكو با یكدیگر همكاری و همگرایی بسیاری در آن دارند، پرونده بحران سوریه است. دلیل همكاری و همگرایی دو كشور در این پرونده را چه می دانید؟ چه دلیلی موجب حمایت روسیه از دولت بشار اسد شده است؟
چند مساله در این باره وجود دارد: اول، كسی نمی تواند اصرار كند كه بشار اسد باید برود و فقط مردم سوریه باید تصمیم گیری كنند كه چه كسی باید رییس جمهور باشد و روسیه و ایران نسبت به این مساله هم عقیده هستند.
دوم، هم تهران و هم مسكو مخالف هر گونه مداخله در امور داخلی سوریه هستند.
سوم، زمانی كه سازمان های تروریستی كه در سوریه در حال فعالیت هستند تا دولت قانونی بشار اسد را سرنگون كنند، یعنی داعش و جبهه النصره، تا زمانی كه فقط در خاك سوریه محدود بودند، بچه های خوبی برای كشورهای غربی و برخی كشورهای منطقه حساب می شدند ولی هنگامی كه آنها به عراق آمدند و علیه دولت قانونی عراق وارد جنگ شدند، این سازمان های تروریستی به بچه های بد تبدیل شدند.این نشانگر چیست؟ نشانگر برخورد دو گانه غرب نسبت به مساله تروریسم است.
نشست هایی از سوی روسیه برای حل بحران سوریه در حال پیگیری است. در روزهای اخیر نیز شاهد برگزاری اجلاس مذاكرات صلح در ژنو از سوی نماینده دبیركل سازمان ملل در امور سوریه هستیم. مسكو چه تصمیماتی برای حل و فصل هر چه زودتر بحران سوریه دارد؟
در مسكو در این باره، دو اجلاس برگزار شد كه فرصت خوبی بود تا نمایندگان معترضان دولت سوریه بیایند و آزادانه نظرات خود را بیان و به تبادل نظر بپردازند. متاسفانه برخی معترضان به این اجلاس نیامدند اما نمایندگان دولتی روسیه در این اجلاس شركت نكردند و فقط دانشمندان و كارشناسان روسی در این اجلاس بودند. ما فقط این اجلاس را افتتاح كردیم و سپس هیچ دخالتی در این باره نكردیم. فقط اجلاس را افتتاح كردیم تا امكان تبادل نظر در این باره به وجود بیاید.
یكی دیگر از بحران های كنونی منطقه خاورمیانه، بحران یمن است. نظر روسیه نسبت به این بحران و حمله نظامی چند كشور به رهبری عربستان به یمن چیست؟
لازم است در این باره به مردم یمن هم فكر كنیم. روسیه پیشنهاد كرده است تا یك وقفه (آتش بس) انسان دوستانه اعلام شود تا امكانی به وجود آید كه هم سازمان های بین المللی و هم كشورهای ثالث كمك های انسان دوستانه خود را به یمن و مردم این كشور ارسال كنند. از طرفی، ما طرفدار شروع گفت وگوها میان تمامی جریان های یمنی و طرفین درگیر هستیم، از جمله جنبش حوثی. حوثی ها حتما باید در این مذاكرات شركت كنند و هر نیروی داخلی كه در یمن نقشی دارد، در این مذاكرات باید باشند البته به غیر از تروریست ها مانند القاعده.
آیا دولت مسكو تصمیمی برای ارسال كمك های انسان دوستانه به یمن دارد؟
ما چند فروند هواپیما به صنعا فرستاده ایم و كمك های انسان دوستانه مان را با این پروازها منتقل كرده ایم، ولی در حال حاضر از چنین امكانی برخوردار نیستیم چون در آنجا عملیات جنگی در حال انجام است: ولی پس از تامین صلح پایدار فكر می كنم روسیه كمك های انسان دوستانه خود را حتما می فرستد.
آیا روسیه قطعنامه ای برای پایان بحران یمن یا ایجاد همین وقفه به شورای امنیت خواهد برد؟
در این باره صحبت های زیادی صورت گرفت و در همین خصوص یك قطعنامه تصویب شد كه فكر می كنم قطعنامه ٢٢١٦ باشد.
آنچنان به نفع مردم یمن نبود.
ما به آن رای ممتنع دادیم.
دلیل این رای ممتنع چیست؟
ما در این باره هم به دوستان ایرانی و هم به حوثی ها توضیحات لازم را داده ایم و آنها در جریان هستند.
به حوثی ها هم گفته اید؟
بله. ما با حوثی ها نیز تماس داریم.سفارت ما در صنعا فعال است و این پیام منتقل شده است.
واكنش حوثی ها نسبت به این مساله چه بود؟
اگر صادقانه بگویم راضی نیستند ولی باید خاطرنشان كنم كه ما با دوستان ایرانی در این باره گفت وگوها و رایزنی های مستمری داریم. آقای امیرعبداللهیان و همتای روسی ایشان، آقای باگدانف رایزنی های تلفنی منظمی دارند. اینجانب هفته ای یك بار در وزارت امور خارجه هستم و درست مانند خانه دوم ما شده است.
واكنش ایران نسبت به رای ممتنع روسیه چه بود؟
دولت ایران نیز نظرات خود را دارد. ممكن است در این خصوص اختلاف نظری هم وجود داشته باشد ولی فكر نمی كنم مانعی برای رایزنی ها در خصوص یمن برای تهران و مسكو باشد.
پس این برداشت را می توان داشت كه ایران نسبت به رای ممتنع روسیه به آن قطعنامه ناراضی باشد؟
بله.
چقدر خوشبین هستید كه بحران های منطقه ای نظیر سوریه و یمن در بازه یك سال آینده حل و فصل شوند؟
من دیپلمات هستم و باید خوشبین باشم.البته در این باره تلاش خواهیم كرد.آنچه مربوط به ابتكارات آقای استفان دی میستورا است، ما از آن تلاش ها اعلام حمایت كردیم و از هر تلاشی كه كمك به حل و فصل مناقشه سوریه كند، حمایت می كنیم.
اگر موافق باشید، نگاهی هم به بحران های دیگر منطقه ای مانند بحران اوكراین داشته باشیم. آیا این تنش كه میان روسیه و غرب ایجاد شد، موجب نزدیكی روسیه به ایران شده است؟
روابط تهران و مسكو هیچ ربطی به بحران اوكراین ندارد. غربی ها در این باره تحریم هایی را انجام دادند كه ما نیز نسبت به این مساله پاسخ قطعی دادیم، هر چند در این باره همكاری های ما با ایران در خصوص مسائل كشاورزی و شیلات افزایش یافته است.
آیا اختلاف نظر روسیه و غرب در خصوص بحران اوكراین می تواند خود را در مساله هسته ای نیز به نمایش بگذارد؟
خیر. روس ها ضرب المثلی دارند كه محتوایش این است كه هر چیز به خودش ربطی دارد و تنش روسیه با غرب در اوكراین هیچ ربطی به مساله هسته ای ندارد.این دو موضوع جداگانه از هم هستند. ما در مساله هسته ای همكاری كرده ایم، می كنیم و خواهیم كرد.
آنچه در اوكراین پس از یك سال و نیم گذشته است، این بود كه شاهد بركناری آقای یانكوویچ، رییس جمهور قانونی این كشور با زور هستیم. این یك كودتای نظامی بود كه غیرقانونی صورت گرفت. كشورهای غربی از این كودتا حمایت كردند. ما این مساله را با مساله یمن مقایسه می كنیم. آقای هادی، رییس جمهور یمن با اعتراض مردم این كشور به عربستان فرار كرد و غربی ها اعتراض كردند و گفتند كه او رییس جمهور قانونی است.
ما از آنها می پرسیم كه چطور از آقای یانكوویچ حمایت نكردید؟ من خودم به عنوان ناظر از سوی سازمان همكاری و امنیت اروپا در انتخابات اوكراین در سال ٢٠١٠ شركت كردم كه یانكوویچ به عنوان رییس جمهور انتخاب شد. چرا او را بركنار كردید؟ لذا برخورد كشورهای غربی نسبت به مناقشه اوكراین برخوردی دوگانه است.
ارزیابی شما از موضع گیری ایران در برابر بحران اوكراین چگونه بود؟
خیلی مثبت و خیلی سازنده. ما از برخورد ایران نسبت به بحران اوكراین راضی هستیم.
در پی بحران اوكراین، امریكا و برخی كشورهای اروپایی یكسری تحریم هایی را نسبت به روسیه اعمال كرد ه اند كه شما از پاسخ محكم روسیه سخن گفتید كه خود را در مساله نفت و گاز نشان داده..
هنوز نه.
ولی در مورد نفت و گاز تهدید كه كرده اید.
ما هیچ كشوری را تهدید نكرده ایم. روسیه تهدید نمی كند: ما مثل غربی ها نیستیم كه بخواهیم تهدیدی بكنیم.
یعنی روسیه می خواهد سیاست خود برای فروش نفت و گاز را به كشورهای اروپایی همچنان ادامه بدهد؟
ما آمادگی لازم را داریم: آنها هستند كه آمادگی ندارند.آنها تمایل دارند تا در این باره تحریم بكنند.ما در این باره مشكلی نداریم.
با وقوع این بحران، خیلی ها معتقدند كه اتحادیه اروپا در پی یافتن جایگزینی برای تامین نفت و گاز خود است و برای همین خیلی از نگاه ها متوجه ایران شده است. واكنش مسكو به این مساله چیست؟
این مساله برای ما تهدیدی نیست چون ما جایگاه خاصی در بازار اروپا داریم و ثابت كرده ایم كه روسیه تامین كننده مطمئنی برای كشورهای غربی است. شما اشاره درستی كردید كه برخی كشورها در جست وجوی جایگزین گاز روسیه هستند چون می خواهند فشار خود نسبت به روسیه را افزایش دهند ولی آنچه مربوط به انتقال گاز از ایران به اروپا می شود، ما صحبت های بسیاری را قبلا شنیده ایم: در مورد خط انتقال نابوكو.
ولی با این وجود، از زمان حرف و جست وجو تا زمان فاز اجرایی، زمان بسیاری وجود دارد. ضمنا باید در مساله هسته ای نیز به نتیجه ای دست یافت. ما نسبت به این مساله امیدوار هستیم ولی كسی نمی تواند تضمینی بدهد كه این مساله تا آخر ماه ژوئن محقق خواهد شد.
برخی منابع خبری ایرانی و منابع غربی از مخالفت های گاه بی گاه روسی در روند مذاكرات سخن می گویند. دلیل این اقدام روسیه چیست؟ به عبارتی، خط قرمز راستین روسیه در پرونده هسته ای ایران چیست؟
من گفته ام كه روسیه به دنبال نتیجه بازی برد- برد است تا دو طرف راضی باشند. آن كسی كه می گوید روسیه از خود در مذاكرات جدیت نشان نمی دهد، من این مساله را به شدت تكذیب می كنم.
ایران از سال ٢٠٠٤ میلادی عضو ناظر سازمان همكاری های شانگهای است و روسیه نیز یكی از اعضای اصلی آن. روسیه در راستای هموارسازی عضویت ثابت ایران در این سازمان همكاری، چه اقداماتی را انجام داده است؟
چندی پیش معاون وزیر امور خارجه آقای مارگونف در این باره مذاكرات مفصلی را انجام دادند. موضع روسیه در این باره بسیار روشن است و ما طرفدار عضویت دایم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همكاری های شانگهای هستیم.
به نظر شما، آیا این حق عضویت به شكل كامل به ایران در اجلاس بعدی این سازمان داده خواهد شد؟
این خیلی زود است. نه ایران و نه پاكستان و نه هند این عضویت را در نشست شهر اوفا كه نهم ماه جولای برگزار می شود، دریافت نمی كنند. ما از آقای روحانی دعوت كرده ایم تا در این نشست به عنوان رییس جمهوری اسلامی ایران و به عنوان عضو ناظر شركت كنند. در آن نشست تصمیم نمی گیرند كه حق عضویت داده می شود.
آنها باید اعلام كنند كه این روند شروع شده و این روند بسیار طولانی است چراكه كشوری كه می خواهد این عضویت را دریافت كند باید ٢٧ تفاهمنامه و سند همكاری را امضا كند. از سویی، روسیه در آنجا نقش مهمی دارد ولی برای تصمیم نهایی برای عضویت قطعی كشوری، نیاز به اتفاق آراست كه لازم است تمامی كشورهای عضو سازمان همكاری های شانگهای این را بپذیرند و اینگونه نیست كه روسیه دستور بدهد تا ایران عضو شود و تمامی كشورهای عضو چنانچه كوچك هم باشند، همگی از حق رای یكسانی برخودار هستند.
فكر می كنید زمان قطعی پیوستن ایران به این سازمان كی باشد؟
این مساله نیازمند رفع تحریم های اعمال شده از سوی شورای امنیت است.
حتی اگر توافق هسته ای نیز تا پایان ماه ژوئن به دست بیاید، این امكان فراهم نیست؟
این خیلی زود است و باید یك روند نسبتا طولانی پیموده شود. روند كار و عضویت نیز مرحله به مرحله است.با این وجود و با توجه به سوال شما، روسیه بسیار تلاش می كند و تلاش نیز خواهد كرد ولی به این مساله اشاره كنید كه برای عضویت، نیاز به اتفاق آراست.
از تلاش روسیه سخن گفتید.آیا روسیه در این خصوص لابی و رایزنی كرده است؟
ما در حال رایزنی هستیم.
در پی این رایزنی ها توانسته اید نظر مثبتی را هم جلب كنید؟
ما در حال تلاش هستیم و بدانید كه دوستان ایرانی ما، چه در وزارت امور خارجه و چه در ساختارهای دیگر در جریان این تلاش ها هستند.
چشم انداز روابط تهران و مسكو را چگونه می بینید؟
به نظر چشم انداز مثبتی وجود دارد و من نسبت به این مساله بسیار خوشبین هستم.ما تلاش كرده و خواهیم كرد. چه من و چه دوستان ایرانی ما در ساختارهای دولتی دو كشور در حال تلاش برای ارتقای همكاری ها هستند.
و بر سر این چشم اندازها، چه موانعی وجود دارد كه باید از سر راه برداشته شود؟
موانع عینی آنچنانی ای وجود دارد اما چند مورد غیر عینی (انتزاعی) است كه ما می توانیم با همكاری های مشترك آنها را از سر راه برداریم. ما باید بیشتر و بهتر یكدیگر را بشناسیم.رفت و آمدها باید بیشتر شود. به طور مثال، ما در حال تلاش برای تسهیل روند صدور روادید برای عده ای از شهروندان دو كشور هستیم: كه در مرحله اول برای تجار، دانشمندان و دانشگاهیان است.
آقای چگینی، مدیركل كنسولی وزارت امور خارجه در این باره سفری به روسیه خواهند داشت و ما تلاش كردیم تا این سفر انجام شود و ان شاء الله از فصل پاییز های كنسولی هر دو كشور به مذاكره بپردازند.ما طرحی را پیشنهاد كردیم كه كمك خواهد كرد.
رفت و آمدها میان دانشجویان و دانشگاهیان بیشتر خواهد شد. ما پیشنهاد كردیم در فصل پاییز نشستی میان روسای دانشگاه های برجسته دو كشور زیر نظر رییس دانشگاه دولتی مسكو برگزار شود.ما برای رفع این موانع گام های گسترده ای را برداشته ایم.
شما در صحبت های تان از موانع انتزاعی هم گفتید. خیلی از ایرانی ها از عدم خوش قولی روس ها در تعهدات شان سخن می گویند.
مثلا؟
نیروگاه بوشهر. روس ها چه تصمیمی برای رفع این مساله دارند؟ آیا می توان انتظار داشت كه تهران و مسكو در افق جدید همكاری های خودشان نسبت به تعهدات شان پایبندتر باشند؟
شكی ندارم. آنچه مربوط به مساله بوشهر می شود از سپتامبر ماه جاری پیش بینی می شود مراسمی برگزار شود تا مسوولیت آن به طور كامل به طرف ایرانی سپرده شود.
دوم، من دو ماه پیش از بوشهر بازدید كردم و متخصصان روسیه در حال انجام كار در خصوص رآكتور دو و سه بوشهر هستند و ما به ایران پیشنهاد كرده ایم روسیه آمادگی ساخت راكتور چهار و پنجم بوشهر را هم دارد.
در ماه نوامبر سال میلادی گذشته، آقای صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران سفری به روسیه داشتند و چند قرارداد مهم هسته ای میان تهران و مسكو به امضا رسید. در این مدت نیز شاهد رفت و آمدهای مقامات هسته ای دو كشور به تهران و مسكو بوده ایم.افق همكاری های هسته ای دو كشور را چگونه می بینید؟
خیلی مثبت.
آیا در این رفت و آمدها و گفت وگوها در خصوص ارسال سوخت مصرف شده هسته ای ایران به روسیه نیز صحبتی شده است؟
ما در خصوص طیف وسیعی از مسائل مختلف و در سطح كارشناسی در حال رایزنی هستیم كه من نمی توانم وارد جزییات آنها شوم.
