«امیت یاردیم»، سفیر ترکیه در ایران است؛ مردی در میانسالی که حرف‌های جدی دیپلماتیکش را با خوشرویی می‌زند.برخی کارشناسان سیاست خارجی که رابطه ایران و ترکیه را تعقیب می‌کنند، معتقدند سال سختی در رابطه تهران- آنکارا گذشته است؟ شما با این تحلیل موافقید؟
ایران و ترکیه دو کشور خیلی بزرگ هستند، از نظر جغرافیایی نیز دو کشور بزرگ در منطقه‌اند، در مورد کشورهای بزرگ از این قبیل، ممکن است همیشه فرازونشیب‌هایی در رابطه‌شان پیش آید اما مهم این است که پایداری کلی رابطه را شکل دهیم. در این‌گونه موارد مهم است که در روابط آینده چه چیزی هدف و مهم است؟ دیدگاه ما در مورد روابط دو کشور ایران و ترکیه، این است. هدف ما این است که روابط دو کشور روزبه‌روز، بهتر از حال حاضر پیش برود. چون که قبل از هر چیز بر این باوریم که این خواسته هر دو طرف است. پیشرفت هر دو کشور ترکیه و ایران بر کل کشورها و سیاست منطقه تاثیرگذار خواهد بود. اگر در روابط دو کشور مشکلی ایجاد شود، به همین شکل بر منطقه و کل دنیا تاثیر منفی می‌گذارد.
این سوال مهمی است که این روابط بر چه پایه و اساسی شکل می‌گیرد. اولین نکته این است که دو کشور ایران و ترکیه از نظر جغرافیایی همسایه هستند. نکته دوم اینکه، هر دو دارای اعتقادات، تاریخ و فرهنگ مشترک‌اند. سومین مورد اینکه، در بین کشورهای خاورمیانه و منطقه، ایران و ترکیه دو کشور تاثیرگذارند. چون از نظر جمعیت و اقتصادی و استراتژی در منطقه نقش اصلی را ایفا می‌کنند. با این دید کلی که گفتم ترکیه رابطه با کشور ایران را روزبه‌روز در تمامی موارد گسترش می‌دهد.
البته این از نقطه‌نظر سیاسی نیست بلکه در تمام مسایل این دید را داریم. اینکه فقط بخواهیم از نظر سیاسی روابطمان را پیشرفت دهیم، کافی نخواهد بود، نیاز است که در کنار آن از روابط اجتماعی و فرهنگی دو ملت نیز حمایت کنیم.متاسفانه امروزه در خاورمیانه با اتفاقات بزرگی رودررو هستیم. هم ما و هم کشور ایران از اتفاقاتی که شاهد آنیم، متاثریم. ما بر این بارویم که اگر منطقه خاورمیانه؛ ثروتمند، پایدار و قوی باشد الگو و نمونه موفقی در کل دنیا خواهد بود. من شخصا بر این باورم که اگر در کشورهای خاورمیانه، صلح و آرامش را پایدار کنیم، در کل دنیا شاهد آرامش خواهیم بود، در غیر این صورت آرامش در دنیا به دست نخواهد آمد. به عبارت دیگر فکر می‌کنم که برای دستیابی به صلح، مرکز دنیا را خاورمیانه می‌دانم و امیدوارم این اتفاق رخ دهد.
شما از یک فراز و نشیب در رابطه ایران و ترکیه صحبت کردید. به نظر شما در حال حاضر چالش‌های رابطه تهران – آنکارا چیست؟
من اینجا موضوع خاصی را مطرح نکردم. به‌طور کلی گاهی در رابطه دو کشور فراز و نشیب‌هایی به وجود می‌آید که باید به صورت یک موضوع عادی به آن نگاه کنیم. به هر حال گاهی مشکلاتی پیش می‌آید اما ما به آینده نگاه می‌کنیم تا بدانیم روابطمان را چگونه پیش ببریم.
به‌طور کلی اکنون به نظر شما در رابطه دو کشور مشکلی وجود دارد که نیازمند راه‌حل دیپلماتیک باشد؟
البته ممکن است در مورد برخی مسایلی که در مورد پیشرفت‌های منطقه است، نظرات مختلفی داشته باشیم اما این اتفاق طبیعی است و این تفاوت دیدگاه پیش می‌آید.
در واقع هر دو کشور بر این باوریم که احتیاج به گفت‌وگوهای بیشتری داریم. هر دو طرف حسن نیت دارند. بنابراین در مورد تمامی موارد و تمام مسایل، مذاکرات خودمان را ادامه می‌دهیم. به‌عنوان مثال، سال2012 جناب نخست‌وزیر ما دیداری از ایران داشتند و رییس مجلس ایران نیز به ترکیه تشریف بردند. جناب صالحی نیز چند مرتبه به ترکیه تشریف بردند. سه یا چهار دفعه نیز وزیر خارجه ما به ایران تشریف آوردند. علاوه بر این دیدارها که در سطوح عالی بود، در سطح معاونان وزیر نیز بین دو کشور ملاقات‌هایی انجام شده است. علاوه بر این ملاقات‌ها، ملاقات‌های دوجانبه و سه‌یا چهارجانبه نیز انجام می‌شود، گفت‌وگوهای تلفنی نیز همیشه انجام می‌شود و به‌طور خلاصه دیالوگ‌ها و مذاکرات این دو کشور به‌نحو خوبی انجام می‌شود. در روزهای گذشته نیز وزیر توسعه ترکیه و سخنگوی وزارت خارجه ترکیه به تهران آمده بودند.علاوه بر اینها به‌طور مرتب در ملاقات‌هایی در اجلاس سازمان همکارهای اکو، اجلاس سازمان ملل و اجلاس‌های بین‌المللی دیگر مقام‌های دو کشور، به گفت‌وگو با یکدیگر می‌پردازند. از نظر دیپلماسی در دنیا گفت‌وگو‌ها و مذاکرات را به بهترین نحو ایران و ترکیه انجام می‌دهند.
در یک ماه گذشته خبری در روزنامه «تودیز‌زمان» منتشر شده بود در مورد بلوکه شدن دارایی ایرانیان در ترکیه. در آن خبر آمده بود که به ایرانیان مقیم یا سرمایه‌گذار در ترکیه گفته شده که دارایی خود را از بانک‌های ترکیه خارج کنند در غیر این صورت سرمایه آنها بلوکه می‌شود. این خبر را تایید می‌کنید، علت آن چیست؟
این خبر را در مطبوعات ایران خواندم، اما در «تودیز‌زمان» نخواندم. اما چنین موضوعی صحت ندارد و کذب است. گروهی از همکاران شما نیز این سوال را از سفارت ایران در آنکارا پرسیدند و آنها نیز عدم صحت این خبر را تایید کردند، چون چنین چیزی امکان ندارد. در ترکیه تعداد زیادی از ایرانیان با عنوان دانشجو یا سرمایه‌گذار یا… زندگی می‌کنند، امکان ندارد که چنین اتفاقی رخ دهد.
ممکن است که مشکلات شخصی یا فردی رخ داده باشد، اما مطبوعات آن را به صورت یک مساله کلی مطرح کرده‌اند. در مورد این موضوع هم دیدگاه‌هایمان و هم عدم‌صحت خبر را به صورت یادداشت رسمی به وزارت خارجه ایران اعلام کردیم. در واقع به ملت و مردم ایران احترام می‌گذاریم و دوستشان داریم و ممکن نیست ترکیه چنین کاری کند.
نگرانی بیشتر از این بابت شدت پیدا می‌کند که این روزنامه نزدیک به دولت است.
من نمی‌توانم این را تایید کنم. اما اگر شما دیدگاه‌تان این است، سوالتان را بفرمایید.
اگر روزنامه‌ای نزدیک به دولت باشد می‌توان بیشتر نگران صحت خبری که منتشر کرده، بود و اینکه ممکن است از اتخاذ تصمیمی در دولت خبر بدهد؟
آن خبر که شما در آن روزنامه خوانده‌اید، نخواندم. اما شفاف و واضح می‌گویم که این خبر درست نیست.
یکی از نگرانی‌های موجود در رابطه ایران و ترکیه، بحث سوریه است. برخی اخبار حاکی از این است که ترکیه به محل و پناهگاه مخالفان سوریه و ارسال سلاح به این کشور تبدیل شده است. می‌خواهم نظر شما را در مورد آنچه در سوریه می‌گذرد بدانم، پاسخ شما به این اتهامات چیست؟
در مورد موضوع سوریه نمی‌توان خیلی وارد جزییات شد. در واقع در سوریه تحولاتی صورت می‌گیرد که در کل منطقه تاثیر منفی می‌گذارد. البته در کل دنیا خبرهای مختلفی در مورد روابط ایران- سوریه، سوریه- ترکیه، ترکیه و کشورهای دیگر و… در رسانه‌ها منتشر می‌شود، ممکن است در این موارد دیدگاه‌ها یکی نباشند و ترکیه یک‌جور دیگر فکر کند یا ایران نظر دیگری داشته باشد.
در این زمینه اولین مورد این است که اگر مخالفان سوریه و «بشار اسد» در تمام دنیا را، از ابتدا به‌صورت تروریست ببینیم، به نظر ما قابل قبول نیست. ممکن است در بین آنها گروهگ‌های تروریستی وجود داشته باشد، اما اینکه به‌طور کلی همه آنها را با یک دید نگاه کنیم، ناحقی است. در واقع در این سرزمین یک واقعیت وجود دارد که تا امروز نزدیک به صدهزار نفر کشته در آنجا می‌بینیم. البته تعداد زیادی به کشورهای مختلفی مثل اردن، لبنان و عراق پناهنده شده‌اند. برخی شهرهای سوریه به‌طور کلی نابود شده‌اند. بنابراین اگر به‌طور کلی بخواهیم به صورت تروریست به آنها نگاه کنیم یک دید غیر عادی است. بر اساس این دیدگاه، مردم کشورهای خاورمیانه هیچ ارزشی ندارند، در کشورهای غربی وقتی‌که یک یا 10نفر کشته شوند، تمام دنیا به هم می‌ریزد اما در سوریه حتی اگر صدهزار نفر هم کشته شوند، اهمیت لازم به آن داده نمی‌شود. در این شرایط پیش‌رو، پروپاگاندا خیلی تاثیرگذار است. اما قبل از هرچیز، باید، وجدان و حس مسوولیت وجود داشته باشد، حتی قبل از پروپاگاندا. در ترکیه کمپ‌هایی است که زنان و کودکان سوری بسیاری در آن زندگی می‌کنند چندی پیش در خبری در رسانه‌های ایران آمده بود که به صدها زن در این کمپ‌ها تجاوز شده و متجاوزان هم سربازان ترک بودند.
ما با مسایل انسانی بزرگی مواجه هستیم که قبول و باورش سخت است. مشخص است این خبرها صحت ندارد و نمی‌توانیم افکار‌عمومی را متوجه چنین خبرهایی کنیم. می‌خواهم از خبرنگاری که این خبر را منتشر کرده بپرسم که چرا به این کمپ‌ها سر نزدید و نخواستید که با چشم خود ببینید و بر مبنای دیده‌های خود قضاوت کنید. ترکیه و ایران دو کشوری هستند که مشخصات و شخصیت انسانی دارند و این ویژگی، آنها را از کشورهای دیگر متمایز می‌کند. وقتی اروپایی‌ها از ظلم و ستم نازی‌ها فرار کرده و به کشورهای دیگر پناهنده شده بودند، برخی کشورها پناهندگان را به نازی‌ها تسلیم کردند و در گناه و جرم آنها شریک شدند. اما ترکیه و ایران این کار را نمی‌کنند. شما ایرانی‌ها، از میلیون‌ها نفر از افرادی که از افغانستان فرار کردند، میزبانی کردید. امکانات خودتان را به سختی هم که شده با آنها شریک شدید اما هیچ وقت آنها را به اشغالگران افغانستان پس ندادید.ممکن است که در مورد سوریه متفاوت فکر کنیم، مهم نیست.
ما آدم‌های متفاوتی هستیم و دیدگاه‌های متفاوتی داریم. ممکن است افراد دیگر به گونه دیگری فکر کنند. ولی هیچ‌کس نباید بپرسد که چرا ترکیه درهایش را به روی 200هزار نفر پناهنده‌ای که از سوریه فرار کردند، باز کرد. در سوریه از سلاح شیمیایی استفاده می‌شود، در این شرایط اگر سوری‌های مهاجر، به ترکیه پناه آوردند، نمی‌توانیم درهای کشور را به رویشان ببندیم. در غیر این‌صورت با مشخصات اخلاقی؛ عدالت و انسانیت نمی‌توانستیم شناخته شویم.در مورد موضوعات سوریه، برخی تفاوت دیدگاه‌ها وجود دارد ولیکن این‌را بدانید که در این مورد هم با ایران روابط نزدیکی داریم و مذاکرات متعددی انجام می‌دهیم. کمک‌های لازم را انجام می‌دهیم، به هر حال مشکل سوریه یک یا دو سال دیگر تمام خواهد شد. ان‌شاء‌الله به خوبی و به نفع مردم سوریه تمام شود. ولی هر اتفاقی که در سوریه رخ دهد، قرار است ایران و ترکیه صدها سال دیگر در کنار هم زندگی کنند. این نشانه ارزشی است که ترکیه برای ایران قایل است. به همین دلیل هیچ‌کدام از مقام‌های ترکیه در مورد اختلاف نظرهای مسوولان ایرانی در مورد سوریه بحثی مطرح نکرده است و لیکن مذاکرات و ملاقات‌های خودمان را ادامه می‌دهیم.
ترکیه جزو اولین کشورهایی بود که مخالفان سوریه را دور هم جمع کرد اما اختلاف میان مخالفان سوری روزبه‌روز بیشتر می‌شود و از دل مخالفان یکسری گروهک‌های تروریستی به وجود آمده که باعث نگرانی است. چرا ترکیه نتوانست به مخالفان سمت‌وسویی بدهد؟
این موضوع قبل از هر چیز به خاصیت داخلی خود آنها برمی‌گردد. البته این موضوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. قبل از هر چیز ما باید حزب بعث را بیشتر بشناسیم. بدترین حادثه‌ای که بین سوریه و ترکیه اتفاق افتاده به خاطر حزب بعث بوده است. البته شاید فرصت نباشد که من با جزییات و به‌طور کامل در مورد حزب بعث توضیح دهم. در حزب بعث هیچ جایگاهی برای دیدگاه‌های دموکراسی‌خواهانه وجود ندارد. حدود 50 سال است که این حزب دوام پیدا کرده و چون به جز دیدگاه خودش دیدگاه دیگری را قبول نمی‌کند، اجازه سازماندهی به مخالفان را نداده است. برای به وجود آمدن جو سالم باید در ابتدا انسان‌ها بتوانند آزادانه فکرشان را مطرح کنند اما وقتی مخالفان 50 سال سرکوب شده‌اند، بسیار طبیعی است که اختلافاتی داشته باشند. از طرف دیگر به نظر من مخالفان خیلی هم پراکنده نیستند چرا که در مورد بعضی مسایل می‌توانند به نتیجه برسند.
اما مهم‌ترین مساله فعالیت گروهک‌های تروریستی هستند که موجب بدبینی به مخالفان و ترس از آینده سوریه شده است. در این مورد هم فکر می‌کنید، قابل‌توجیه است؟
درست است که می‌گویند در سوریه گروه‌های تروریستی وجود دارند. به هرحال در همه جای دنیا وقتی تحولات و ناآرامی‌هایی روی می‌دهد، این گروه‌ها فعال می‌شوند. اما در مورد سوریه، گروه‌های تروریستی، گروهک‌های کوچکی هستند و مخالفان اصلی نیز با این گروهک‌ها مخالفند. اگر بر این باور باشیم که چند گروه تروریستی وجود دارد، نباید آن را به کل مخالفان تعمیم دهیم. در هر جای دنیا، وقتی کشوری به دو قسمت تقسیم می‌شود، یعنی مشکلات بزرگی وجود دارد.
برخی بر این باورند که اختلاف‌های قومی و قبیله‌ای در نهایت موجب تجزیه سوریه می‌شود، در صورتی که این اتفاق رخ دهد، چه تاثیری بر جغرافیای منطقه دارد؟
این سناریویی است که گه‌گاهی مطرح می‌شود اما به نفع هیچ‌کسی نخواهد بود.
اگر به محورهای مورد بحث در مورد رابطه ایران و ترکیه برگردیم، سوالم در مورد تحریم‌هایی است که ایران در سال‌های اخیر به‌طور گسترده با آن مواجه است. با توجه به گستردگی رابطه ترکیه با اعضای اتحادیه اروپا می‌خواهم بپرسم که ترکیه چقدر با تحریم‌هایی که ممکن است علیه ایران در پیش باشد، همسو خواهد بود؟ شما پیش‌تر گفته‌بودید که با توجه به تحریم‌ها سعی می‌کنید به‌گونه‌ای از پس آن برآیید، چگونه ترکیه می‌تواند تحریم‌ها علیه ایران را دور بزند؟
اگر کشورهای دیگر هرگونه تحریمی علیه ایران انجام می‌دهند به ما ربط ندارد و ترکیه تحریم‌های آنها را در نظر نمی‌گیرد. اگر به‌یاد داشته باشید، در تاریخ 10 ژوئن 2010 که در مورد تحریم‌ها علیه ایران رای‌گیری انجام می‌شد، دو کشور ترکیه و برزیل در مورد وضع تحریم‌ها علیه ایران مخالفت کردند، این به صورت واضح و شفاف یک سیاست را مطرح می‌کند. ترکیه در بین 15 کشوری که در آن جمع شرکت داشتند، قوی‌ترین کشور نبود اما ما به اعتقادات خود پایبند هستیم و این را هم در آن اجلاس مطرح و مخالفت خود را با تحریم‌ها اعلام کردیم. این دیدگاه کلی ما بود. برای ما مهم است که روابط تجاری دو کشور را گسترش دهیم. ارقام سال‌های اخیر رابطه تجاری ایران و ترکیه را می‌دانید؟
در 11 ماهه سال 2012 حجم روابط تجاری ایران و ترکیه به 20 میلیارد و874 میلیون و 892 دلار رسیده است.
درست است، در چهارسال اخیر روند حجم تجاری دو کشور به‌صورت تصاعدی بالا رفته است. در واقع با وجود مشکلات و تحریم‌های موجود، حجم رابطه تجاری دو کشور روز به روز گسترش پیدا کرده است. ان‌شاء‌الله امسال هم باز افزایش می‌یابد. البته تحریم‌های ایران در کل دنیا هم تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان نمونه جابه‌جایی پول در بانک‌های دنیا با مشکل مواجه است. اما این موضوع مشکلی در رابطه ایران و ترکیه نیست. در واقع ما رابطه تجاری و نرمال خود را به صورت دوجانبه ادامه می‌دهیم.
اما بحث تحریم‌ها از آنجا اهمیت پیدا می‌کند که ترکیه قصد دارد به عضویت اتحادیه اروپا درآید. ممکن است در این شرایط ترکیه مجبور به انتخاب بین ایران و مقاصد اروپایی و جهانی‌‌اش شود؟
نه ترکیه با چنین مساله‌ای روبه‌رو نخواهد شد. در واقع وقتی که این مسایل مطرح می‌شود این فشارها موضوعیت ندارد. البته به این طرز فکر احترام می‌گذاریم. اما آنچه همیشه مطرح می‌کنیم این است که ترکیه یک سیاست خارجی یک‌طرفه ندارد. ما به تمام دنیا نگاه می‌کنیم. به تمام قاره‌ها، اروپا، افریقا، آمریکا و آسیا با دید برقراری روابط تجاری نگاه می‌کنیم. حتی در مورد پیوستن به اتحادیه اروپا اگر ملت و مردم ما نخواهند عضو نمی‌شویم. برای ما آنقدر مساله عضویت در اتحادیه اروپا مطرح نیست که اگر عضو نشویم ترکیه از دست می‌رود. البته این موضوع برای ما مهم است، در اروپا شش تا هفت‌میلیون تبعه ترک زندگی می‌کنند. روابط تجاری و انسانی خیلی مهمی با اروپا داریم. ولی در هر حال آخرین تصمیم را مردم ترکیه می‌گیرند.
شما می‌گویید که در روابط خارجی‌تان به تمام دنیا نگاه می‌کنید، در این بین ایران برای ترکیه در اولویت چندم رابطه قرار دارد؟
ما نمی‌توانیم طبقه‌بندی و اولویت‌بندی کنیم. اما ایران یکی از مهم‌ترین جایگاه‌ها را دارد. ایران برای ترکیه یک کشور دوست است و در بالاترین جایگاه‌ها قرار دارد و بیشترین ارزش را برای ایران قایل هستیم.
ترکیه تا به حال در چند نوبت میزبان مذاکرات ایران و 1+5 بوده است، ممکن است شما برای میزبانی مذاکره ایران و 1+5 پیشقدم باشید؟
این مذاکرات بین ایران و کشورهای 1+5 انجام می‌شود و ترکیه بر سر میز مذاکره حضور ندارد. اگر هر کدام از دو طرف، چیزی از ترکیه بخواهد ما همیشه آمادگی داریم. هیچ مشکلی برای میزبانی این مذاکرات نداریم. چیزی که مهم است اینکه این مسایل با عدالت و بحق به پایان برسد وگرنه اینکه مذاکره کجا انجام شود اصلا مهم نیست. هر دو طرف هر جا که احساس راحتی داشته باشند، می‌توانند مذاکره کنند.
اجازه دهید سوالی هم در مورد یکی از مهم‌ترین مسایل داخلی این روزهای ترکیه بپرسم. روند صلح دولت ترکیه و گروه «پ‌ک‌ک» شدت گرفته است. فکر می‌کنید این روند تا چه حد می‌تواند موفق باشد و اصلا هدف و دلیل ترکیه از این اقدام چیست؟
موضوع پ‌ک‌ک، بسیار وسیع و کلی است و اگر دوساعت هم در مورد آن صحبت کنیم کم است. ولی اجازه بدهید مختصرا جوابتان را بدهم. در 30 سال گذشته در ترکیه مشکلی به نام گروه «پ‌ک‌ک» ایجاد شد. پ‌ک‌ک، مارکسیست و کمونیست است. در مورد پ‌ک‌ک، برخی کشورها از جمله قبرس و یونان نقش بزرگی داشتند. به‌عنوان مثال گذرنامه «عبدالله اوجالان» را کشور قبرس صادر کرده است، زمانی که دستگیر شد در منزل سفیر یونان بود. از نظر مادی هم یکسری از کشورها از آنها حمایت می‌کردند. اما خدا را شکر که روابط انسانی مردم کشور ما باعث شد که روابط برادرانه کردها و ترک‌ها ادامه داشته باشد و مسایل به بیرون منعکس نشد. البته ما در طول این سال‌ها در یکسری منطقه‌های خاص مشکلات مهمی داشتیم. در واقع دلیل روند صلحی که پیش گرفته شده هم این است که ما می‌خواهیم مانند قبل، برادری کردها و ترک‌ها را تقویت کنیم. یک ترکیه به‌روز و قوی لازم است که مسایل و مشکلات داخلی خود را حل کند. البته یکی از دلایل اساسی این است که ما می‌خواهیم ترور را در ترکیه کم کنیم. حدود 80 سال پیش ترکیه کشوری بود که حتی برای دوخت‌ودوز، نمی‌توانست یک سوزن تولید کند، هیچ صنعتی وجود نداشت، گاز طبیعی و نفت نداشتیم، ترکیه کشوری بود که نزدیک به صد سال با کشورهای اروپایی در حال جنگ بود و فقط با قدرت انسانی خودمان توانستیم به اینجا برسیم. هیچ‌کس به ما کمک نکرد. ولی در حال حاضر به جایی رسیده‌ایم که جزو 15 کشور مطرح اروپا هستیم. هدف ما بالاتر از اینهاست و ما می‌خواهیم ترکیه بالاتر از کشورهای اروپایی باشد، ممکن است رسیدن به این هدف بسیار طول بکشد اما ما تمام تلاشمان را می‌کنیم. اما خیلی صادقانه بگویم برای رسیدن به این هدف باید ابتدا مسایل و مشکلات داخلی‌مان را حل کنیم. دموکراسی ما باید پیشرفت کند، از نظر اقتصادی، بهداشت، آموزش و… باید پیشرفت کنیم. همچنین باید ترور را به صفر برسانیم.
اخیرا آقای «اردوغان» تلاش کردند که به غزه سفر کنند، درحالی که آقای «محمود عباس» و «جان کری» نسبت به سفر آقای اردوغان پیش از تحقق آشتی ملی در غزه، ابراز نگرانی کرده‌اند. دلیل اصرار آقای اردوغان برای این سفر چیست؟
من دلیل اصرار آقای اردوغان را نمی‌دانم، اما آخرین اطلاعات این است که آخر ماه می، آقای اردوغان به غزه سفر می‌کنند. فشار خارجی هم در این قضیه تاثیری نخواهد داشت.
برخی بر این باورند که از آنجا که قطر و مصر اخیرا نقش پررنگی در غزه ایفا کرده‌اند، اردوغان نیز در تلاش است که نقش ترکیه را در این منطقه پررنگ‌تر کند؟
البته ما به این قضیه با دید تاثیرگذاری نمی‌نگریم. این مهم نیست که چه کشوری بخواهد تاثیرگذار باشد. چیزی که مهم است این است که تحریم‌ها برداشته شود و مردمی که آنجا زندگی می‌کنند به آسایش برسند و چگونگی حل این مشکل مهم نیست. ما با دید برادری به آنها می‌نگریم و یکی از خواسته‌های اساسی ما از اسراییل در این مدت این بود که تحریم‌ها علیه غزه برداشته شود.
اما با وجود اینکه هیچ نشانه‌ای از برآورده شدن این خواسته شما از سوی اسراییل دیده نشده، بحث بازشدن سفارتخانه شما در اسراییل مطرح است. چطور ممکن است که شما تا این اندازه نگران وضعیت فلسطینیان باشید اما در عین حال روابط خود را با اسراییلی‌ها گسترش دهید؟
این بحث اکنون مطرح نیست. ما برای اسراییل شرط و شروط‌هایی گذاشته‌ایم که در حال حاضر در انتظار برآورده شدن آن خواسته‌ها هستیم. در این شرایط اولین قدم برداشته شد و آن‌هم عذرخواهی کشور اسراییل بود. به جز این هیچ مساله دیگری وجود ندارد.
