پس از گذشت هفت سال حضور بغداد امریف به عنوان سفیر قزاقستان در ایران، شاهد روند رو به رشد و توسعه پایدار روابط تهران و آستانه بوده ایم به نحوی که سفیر قزاقستان این دوران را مملو از دستاورد و موفقیت تشریح می کند و همینطور با اشاره به نقش قزاقستان در پایه گذاری مذاکرات هسته ایی ایران با قدرت های جهانی، مذاکرات آلماتی را زیربنای برجام می داند. به دنبال انتصاب وی به سمت دبیر کل شورای همکاری کشورهای ترک زبان (CCTS) و در آخرین روزهای حضورش در تهران فرصتی فرآهم شد طی گفتگویی با وی روابط دوجانبه ایران و قزاقستان طی سالهای اخیر مورد بررسی قرار گیرد.
گفتگوی اختصاصی آوا دیپلماتیک با “بغداد امریف” سفیر جمهوری قزاقستان در ایران
جناب آقای سفیر انتصاب شما را به سمت دبیر کل شورای همکاری کشورهای ترک زبان (CCTS) تبریک می گویم. در ابتدا بفرمایید این شورا به منظور توسعه روابط اقتصادی و فرهنگی کشورهای عضو از چه جایگاهی برخوردار است؟
این شورا، سازمانی بین المللی است که آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه را بعنوان اعضای اصلی و ازبکستان و ترکمنستان را بعنوان اعضای حاضر در جلسات، نشست ها و اقدامات این سازمان در بر می گیرد.
من نیز اخیراً و طی اجلاس بیشکک به این سمت منصوب شدم. در طول این اجلاس، مجارستان نیز بعنوان عضو ناظر حضور داشت، چراکه معتقد است ریشه ترک دارد و البته کشورهای بسیاری در چارچوب نهادهای ترک بین المللی فعالیت می کنند. شورای همکاری کشورهای ترک دفتر اصلی است و شعبه های دیگر بسیاری نیز دارد.
این شورا بعنوان یک نهاد بسیار مهم فرهنگی، فعالیت مستقلی دارد، زیرا نهادهای دیگری مانند نهادهای فدرال روسیه نیز فعال هستند. روسیه و مولداوی رئیس آن هستند، زیرا مناطق ترک زبان در آنها وجود دارد. مغولستان نیز تمایل خود را ابراز کرده است.
یک مجلس میان پارلمانی متشکل از کشورهای ترک زبان هم در جایگاه زیرشاخه این شورا فعالیت می کند و در کنار آن، آکادمی زبان ترکی با ساختمان های مرکزی و بنیاد فرهنگی و میراث ترکی نیز وجود دارد. همانطور که می بینید، نهادهای ترک زبان بسیاری ذیل چتر حمایتی شورای همکاری کشورهای ترک فعالیت می کنند. البته که سازمان های بین المللی بسیاری هستند که قومیت های دیگری را نمایندگی می کنند، نظیر اتحادیه کشورهای عرب و مرکز گردهمایی یهودیان. این نهاد هم کارکرد مشابهی دارد.
هدف اصلی از فعالیت این سازمان بهبود روابط دو و چندجانبه میان کشورهای عضو و ایجاد همکاری سازنده با دیگر کشورها و سازمان های منطقه ای و بین المللی است. ما معتقدیم تأسیس این نهاد مسیر دیگری برای تنوع بخشیدن به روابط خارجی هریک از کشورهای عضو بدست می دهد. من افتخار ریاست کشورهای عضو را بعنوان سفیر جدید دارم و فکر می کنم کارهای زیادی باید انجام شود، بویژه در اجلاس سران کشورهای ترک زبان. در واقع آنها تصمیم مهمی اتخاذ کردند تا این سازمان مرکزیت و اثربخشی بیشتری بخود بگیرد.
از فوریه 2011 که شما به عنوان سفیر قزاقستان در ایران انتخاب شدید روابط دو کشور در حوزه سیاسی و اقتصادی چه دستاوردی داشته است؟
همکاران ایرانی ما تاکید کردند که در طول 7 سال حضور من در ایران، روابط میان قزاقستان و ایران بطور چشمگیری پیشرفت کرده است؛ دورانی مملو از دستاورد و موفقیت.
قبل از هرچیز و در حوزه سیاسی، قزاقستان نقش مهمی در پایه گذاری مذاکرات هسته ای ایفا کرد. شما به یاد دارید که در سال 2014، مذاکرات به مدت یازده ماه در بن بست قرار داشت و پیشرفتی نمی کرد. در آن زمان، قزاقستان به طرفین پیشنهاد داد تا در آلماتی گردهم آیند و میزبانی دور مهمی از مذاکرات را برعهده گرفتیم.
این مذاکرات، همانطور که امروز هم آقای عراقچی یادآور شد، نقطه عطف و به نوعی، انقلابی در فرایند این توافق ایجاد کرد. پس از آن بود که نتایج مذاکرات آلماتی به زیربنای توافق وین و برجام بدل شد. این اتفاق نماد بارزی از دستاورد ما در سیاست است.
علاوه بر این، قزاقستان در کنار ایران بعنوان یک عضو کلیدی، کمک شایانی به مذاکرات صلح سوریه انجام داد. به پیشنهاد رئیس جمهور روسیه، آقای پوتین، فرایندی با شرکت سه کشور کلیدی حاضر در این مسئله، یعنی روسیه، ترکیه و ایران، ترتیب داده شد.
پیشتر نیز قزاقستان میزبان مذاکرات گروههای مخالفین سرویه در آستانه بود. ما چندین نشست را میان گروههای مخالف سوری برگزار کردیم که بعدها به صورت بستر مذاکرات آستانه فعالیت خود را پیش گرفت. چندی بعد، پیشنهاد شد تا از این بستر مذاکراتی برای عملی ساختن اقدامات اعتمادسازی و فرایند آستانه بهره بگیریم. این اتفاق بطور شگرفتی همه فرایند صلح و درگیری سوریه را تغییر داد. از این رو است که می گویم نقش قزاقستان بسیار مهم است.
پس از مدتها، یک بار و برای همیشه، کنوانسیون حقوقی دریای خزر به امضای رؤسای جمهور پنج کشور رسید که نشانگر مشارکت مستقیم و فعال قزاقستان است.
در طول این 7 سال، 15 ملاقات میان رؤسای جمهور و 25 ملاقات میان وزرای امورخارجه دو کشور برگزار شده است. این آمار و ارقام بسیار بالاتر از چیزی است که در 20 سال قبل از آن شاهد بودیم. این نیز دستاوردی بزرگ و نشانگر بالاترین سطح از رایزنی ها، دیدارها و هماهنگی فیمابین است.
در بحث اقتصاد نیز پروژه بزرگی در دست اجرا است. این پروژه تاریخی، چین را به خلیج فارس متصل می کند.
در حوزه های فرهنگی و اجتماعی هم شاهد رخدادهای خوب بسیاری بودیم. پروازهای مستقیم میان قزاقستان و ایران راه اندازی شد و فکر می کنم امسال، سرشار از رویدادهای خوب و دستاوردهای بزرگ میان دو کشور باشد.
وجود روادید بین دو کشور ایران و قزاقستان ، تبادل بیشتر و بهتر گردشگر را با مشکل مواجه کرده است. آیا فرایندی در زمینه لغو روادید بین دو کشور در جریان است؟
صدور ویزا همواره با پیچیدگی هایی همراه است. اما ما پیشرفت چشمگیری در این زمینه داشته ایم. ما در مورد ویزاهایی گردشگری توافق کردیم و آن را به امضا رساندیم که خود، نشانه مثبتی است. علاوه بر این، از ابتدای سال گذشته، سفیر قزاقستان اختیار دارد تا بدون طی مراحل جاری، ویزای فوری تجاری صادر کند. در نتیجه، اگر بازرگانان بخواهند برای مقاصد تجاری به قزاقستان بروند، سفیر با مسئولیت خود می تواند ویزایشان را فراهم کند.
به نظر من، اگر نظام (صدور یا لغو ویزا) توسعه یابد، بدیهی است که به راه حلی دست خواهیم یافت. تسهیل صدور ویزا همیشه در دستور کار ما است.
آیا برنامه عملی یا زمان مشخصی برای آغاز رژیم لغو ویزا بین دو کشور وجود دارد؟
وضعیت ما در بحث صدور ویزا در حال حاضر بهتر شده است. لغو کامل ویزا اکنون مقدور نیست، زیرا فرایندی تدریجی است. اما من مطمئنم می توانیم این سطح از همکاری را به ثمر برسانیم.
راه آهن ایران – ترکمنستان – قزاقستان چه تاثیری در زمینه بهره‌برداری از ظرفیت‌های ترانزیتی و موقعیت جغرافیایی ترکمنستان در منطقه و دسترسی کشورهای آسیای مرکزی به خلیج فارس و آبهای آزاد ایجاد می‌کند؟
این راه آهن منطقه آسیای مرکزی را به ایران و ناحیه خلیج متصل کرده است و فرصتی طلایی جهت افزایش مبادلات و حمل و نقل کالای میان این مناطق را فراهم می کند.
آیا در حال حاضر از ظرفیت کامل این راه آهن استفاده می شود؟
این خط دو سال است که راه اندازی شده و مسلم است که دستیابی به حداکثر استفاده از ظرفیت های آن زمانبر خواهد بود که این ظرفیت برابر است با ده میلیون تن در سال.
به اعتقاد من، این مسئله به وضعیت اقتصادی منطقه و جهان بطور توأمان بستگی دارد. وقتی وضعیت اقتصادی در کشورها و منطقه ما و در سطح جهان بهتر شود، این فرایند نیز روند بهتری بخود می گیرد. من مطمئن هستم که ظرفیت این خط بطور چشمگیری افزایش خواهد یافت.
توسط این خط راه آهن در سال گذشته چند میلیون تن جابه جا شده است؟
یک میلیون تن کالا جابجا شد که بیشتر آن محصولات فلزی از قزاقستان و غلات و جو از این بخش جهان بود. محصولات پتروشیمی و دارویی نیز در این محموله ها قرار داشتند.
کدام پروژه مشترک اقتصادی میان ایران و قزاقستان در دست اجرا است؟
پروژه های بسیاری پیش روی ما است. شرکت های ایرانی هم اینک در حال آماده سازی پروژه احداث مجموعه صنعتی بزرگ در نزدیکی آلماتی هستند که محصولات کشاورزی را از مواد بومی تولید کنند. دو یا سه کارخانه تولید محصولات گوشتی نیز در شرق و جنوب قزاقستان در حال ساخت هستند. همچنین، تعداد زیادی کارخانه های متوسط تولید نفت و الوار و اقلام کشاورزی دیگر در شمال قزاقستان در دست اجرا هستند.
یک شرکت استخراج طلای قزاق نیز در معادن طلا در شمال کردستان ایران مشغول به کار است. این یکی از بزرگترین پروژه های سرمایه گذاری قزاقستان و ایران بحساب می آید.
اعمال تحریم های آمریکا علیه ایران چه تاثیری بر مبادلات اقتصادی و تجاری ایران و قزاقستان داشته است؟
البته که با تغییر محسوسی همراه بوده است. این شرایط برای ما قبل درک است، اما هنوز هم نیم میلیارد دلار تجارت میان دو کشور داریم. با این وجود، اگر شما میلیاردها دلار پیش از تحریم ها را در نظر بگیرید، قطعاً کاهش چشمگیری حاصل شده است. اما امید ما این است که بتوانیم پیشرفت قابل توجهی در آینده داشته باشیم.
روابط بانکی بین دو کشور در چه وضعیتی قرار دارد؟
وضعیت فعلی کار را برای روابط بانکی بسیار دشوار می کند. شما هم دلیلش را می دانید. البته که شرکت های قزاق و ایرانی به دنبال حل مشکل انتقال وجه به روشهای مختلف هستند. من فکر می کنم برای این مشکل نیز راه حلی خواهیم یافت.
به مدت چند سال، قزاقستان به دنبال عملیات سوآپ نفتی از طریق ایران بود. چه دستاوردی در این زمینه بدست آمده است؟
تاکنون دستاوردی نداشته ایم. در گذشته ما این روش را بکار گرفتیم، اما امروزه سطح آن در حد مطلوبی نیست.
آیا راه دیگری برای انتقال نفت قزاقستان به اروپا وجود دارد؟
قزاقستان نفت خود را از طریق خطوط لوله نفتی و زمین های روسیه به دریای سیاه صادر می کند و حجم زیادی از آن از طریق راه آهن و خط لوله به چین صادر می شود. نفت قزاقستان مسیر خود را به بازار بین المللی یافته است.
نهایی شدن رژیم حقوقی دریای خزر با امضای پنج کشور ساحلی ایران، قزاقستان، روسیه، آذربایجان و ترکمنستان چه تاثیری بر رابطه ایران و قزاقستان خواهد داشت؟
دریای خزر فاکتور مهمی در همکاری میان کشورهای حاشیه این دریا است. سالها بود که سعی می کردیم فرایند امضای کنوانسیون دریای خزر را تکمیل کنیم. البته که پس از امضای این کنوانسیون، فرصت های بسیاری در اختیار همه خواهد بود. اگر نگاهی به کنوانسیون بیاندازید، می بینید که فرصت هایی بزرگی را به منظور بهبود روابط به هر کشور وجود دارد.
کارشناسان ایرانی باور دارند که سهم واقعی ایران از آبهای دریای خزر بسیار بیشتر از چیزی است که اکنون در اختیار دارد. آیا ایران از نظر حقوقی می توانست سهم بیشتری داشته باشد؟
من معتقدم که همه کشورها از توافقشان راضی هستند. هر کشوری منافع خود را صیانت کرد و می توانند از آن دفاع کنند. همه آنها از این توافق خوشحال هستند.
آیا همکاری دوجانبه قزاقستان و ایران در حوزه های آموزش، پژوهش و فرهنگ نیز در جریان است؟
بله. روابط مستقیم میان دانشگاههای قزاقستان و ایران وجود دارد. روسای دانشگاهها با یکدیگر دیدار کرده اند و تعدادی از دانشجویان قزاق نیز در دانشگاههای ایرانی و دانشجویان ایرانی در دانشگاههای قزاقستان مشغول به تحصیل هستند. در چارچوب همکاری های فیمابین، برنامه های پژوهشی مشترکی در جریان است و نویدبخش پیشرفتهای بیشتری در این حوزه است.
شما در کشورهای خلیج فارس، خاورمیانه و شمال آفریقا سالیان زیادی مسئولیت های فراوانی داشته اید و حتی به عنوان رئیس بخش خاورمیانه و خلیج فارس در وزارت امورخارجه قزاقستان فعالیت کردید. دیدگاه شما نسبت به تحولات خاورمیانه و روند تغییرات در سوریه چیست؟
ما به فرایند صلح سوریه دست یافتیم و پیشرفت بزرگی است که به لطف فضای ایجاد شده در آستانه و البته پیرو مذاکرات ژنو و اکنون سوچی بدست آمد.
آستانه عامل کلیدی در مذاکرات سوریه در مباحث امنیتی و اقدامات اعتمادسازانه، تبادل زندانیان و مسایل بسیاری که در هرجایی قابل بحث نیستند، بشمار می رود.
ما ایمان داریم که دستاوردهایمان در جریانات شکل گرفته در آستانه و مذاکرات دیگر به حل کامل درگیری سوریه می انجامد که نه تنها سبب آسیب به سوریه و مردم آن شده، بلکه صلح و ثبات را در منطقه هدف گرفته است.
شما باور دارید که درگیری ها در سوریه در آینده نزدیک به پایان می رسد؟
باید چنین شود. من به آن باور دارم.
به نظر شما، چالش موجود بین ایران و عربستان سعودی را چگونه می توان کاهش داد تا دو کشور به یکدیگر نزدیکتر شوند؟
درگیری میان دو کشور بزرگ منطقه و جهان اسلام بطور کلی، به سیاست ها، صلح و ثبات منطقه لطمه می زند. به همین دلیل است که رئیس جمهور نظربایف در طول اجلاس اخیر سازمان همکاری اسلامی در سال 2016، طرح جدیدی را ذیل عنوان رویکرد اسلامی ارائه کرد و گفت این طرح جهت دستیابی به صلح و ثبات در منطقه است.
در نتیجه و قبل از هرچیز، ما باید راه حلی بیابیم و منازعات میان کشورهای بزرگ در جهان اسلام را رفع کنیم. این راه حل اختصاصی به هدف تسهیل تنش ها میان همه اعضای سازمان همکاری های اسلامی و کشورهای مسلمان پیشنهاد شده و در وهله نخست، باید به مسایل میان عربستان سعودی و ایران بعنوان دو قدرت برتر جهان اسلام بپردازد.
ما امیدواریم این راه حل که توسط رئیس جمهور نظربایف در سازمان همکاری های اسلامی پیشنهاد شد به حل این منازعات بیانجامد.
شما در دیدار خداحافظی که با دکتر ظریف داشتید، مدالی را از طرف رئیس جمهور قزاقستان به ایشان اهدا کردید. دلیل اهدای این مدال چه بود؟
آقای ظریف مدال ویژه رئیس جمهور نظربایف را بعنوان سیاست مدار خارجی برجسته در گرامیداشت استقلال قزاقستان دریافت کردند. من افتخار این را داشتم که این مدال ارزشمند و معنادار را به آقای ظریف برسانم.
آقای ظریف در زمره سیاست مداران شناخته شده حوزه دیپلماسی است که به پاس نقش خود در بهبود روابط قزاقستان و ایران و ارتقای صلح و ثبات در منطقه و سرتاسر جهان جایزه را دریافت کرد. نقش ویژه آقای ظریف در همه جهان شناخته شده است.
آیا نکته دیگری مانده که بخواهید در پایان مصاحبه به آن اشاره کنید؟
ما به همه مسایل پرداختیم. برای شما آرزوی موفقیت داریم و سپاسگزارم که در طول حضورم در ایران، تلاش کافی را برای بهبود روابط دوجانبه معمول داشتید.
گفتگو از: محمدرضا نظری
