نمایشگاه و نشست «پل» ویژه بزرگداشت یوزف فون هامر پورگشتال، شرق‌شناس برجسته اتریش با حضور سفیر اتریش، شهردار شیراز، مدیر کتابخانه ملی فارس، اعضای شهر گراتس، آکادمی علوم اتریش و موزه جهانی یوانیوم برگزار شد.
به گزارش آوا دیپلماتیک، شهردار شیراز در مراسم افتتاح نمایشگاه پل، با ارائه توصیفی از شهر شیراز، گفت: استان فارس چنان نقش تأثیرگذاری در تاریخ و فرهنگ این سرزمین ایفا کرده که به نوعی مرکز هویت ایران محسوب می‌شود.
علی‌رضا پاک‌فطرت گفت: به همین علت است که نام زبان رسمی ایران از نام استان فارس گرفته شده است.
او با اشاره به اینکه ادبیات شاعران شیراز با فرهنگ و زندگی مردم این دیار آمیخته است، گفت: غزل‌های عرفانی حافظ به زبانی سروده شده که امروزه همچنان تازگی دارد؛ به روز بودن و زبانی که گرد کهنگی بر آن نمی‌نشیند راز جاودانگی حافظ و غزلیات این شاعر بزرگ است.
پاک فطرت در ادامه با تأکید بر این که عالمگیر شدن این نابغه در مشرق زمین جای تعجب ندارد، گفت: بسیاری از نوابغ ادبیات غرب متأثر از حافظ هستند. چنانچه هامر پورگشتال دیپلمات، ادیب و شرق شناس شهیر اتریشی پس از آشنایی با دیوان حافظ شیفته او شد.
او یادآور شد: هامرپورگشتال که به زبان فارسی تسلط داشت، با ترجمه دیوان غزلیات حافظ به زبان آلمانی، حافظ را به اروپائیان معرفی کرد.
شهردار شیراز با بیان اینکه گوته، نابغه ادبیات جهان، با خواندن ترجمه آلمانی تنها چند غزل از حافظ در می‌یابد با اثری بی نظیر روبروست، افزود: شیدایی گوته تا بدان حد پیش می‌رود که سعادت را جز در کنار حافظ بودن ندانسته و قیاس خود با حافظ را غیرممکن می داند. این شیفتگی الهام بخش سرودن دیوان شرقی – غربی گوته شد.
سفیر اتریش در ایران نیز طی سخنانی در این مراسم گفت: هامر با ترجمه آثار حافظ سهم به سزایی در شناخت این شاعر مهم فارسی زبان در دنیای غرب ایفا کرده است.
فردریش اشتیفت با تصریح این که نمایش پل به وضوح نشان دهنده چگونگی شناخت و درک بهتر انسان‌ها از یکدیگر است، این تصور اشتباه را در خصوص دیگر فرهنگ‌ها رفع کرده و کنار می گذارد و باعث رابطه خوب بین مسلمانان و مسیحیان شده است.
اشتیفت با بیان این که پورگشتال غیر از ترجمه اشعار حافظ کارهای پیامبراسلام (ص) را نیز ترجمه و در دسترس شنوندگان قرار داده است، گفت: در سال 1960 بسیاری از دکترهای اتریشی در شیراز مشغول به کار شدند.
او در ادامه از رابطه خوبی که سفارت اتریش با شهر شیراز برقرار کرده است تشکر و اضافه کرد: پس از کار بزرگ پورگشتال موسیقیدان‌های زیادی به همراه هنرمندان در نمایش‌های مختلفی در شیراز شرکت کردند.
اشتیفت با اعلام این که ایران و اتریش رابطه‌ای پانصد ساله دارند، گفت: اولین نامه نگاری این دو کشور در دوران صفویه اتفاق افتاد و ناصرالدین شاه برای اولین بار در سال 1838 میلادی به اتریش سفر کرد.
کوروش کمالی سروستانی مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس درباره شخصیت و آثار یوزف فون هامر پورگشتال گفت: پورگشتال بی‌تردید از شرق‌شناسان و ایرانشناسان برجسته اتریش و جهان آلمانی‌زبان است و نقش بی‌همتایی در معرفی زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ اسلامی و ایرانی به جهان غرب داشته است. او از معدود شرق‌شناسانی بود که در هر سه زبان زنده شرقی یعنی فارسی، عربی و ترکی آثاری پدید آورد که بخشی از آن ترجمه و برخی نیز تالیف است. پورگشتال در سال ۱۸۰۹ نخستین مجله چندزبانه اروپا را به عنوان «گنجینه مشرق‌زمین» بنیاد نهاد و همچنین با حمایت مترنیخ صدراعظم اتریش آکادمی علوم وین را تأسیس کرد و خود نیز به عنوان نخستین رئیس آن برگزیده شد. این آکادمی همچنان به فعالیت‌های علمی و فرهنگی خود ادامه می‌دهد و بخش شرق‌شناسی و ایران‌شناسی آن یکی از مهم‌ترین مراکز علمی اروپا است.
او در ادامه با اشاره به پیوند پورگشتال و شیراز گفت: این ایران‌شناس برجسته حق بزرگی بر گردن ادبیات فارسی و شهر شیراز دارد. او در سال ۱۸۱۳ ترجمه منظوم حافظ را در سه جلد و به زبان آلمانی منتشر می‌کند. گوته شاعر بزرگ آلمان به لطف دوستی و ترجمه‌های او از حافظ بود که با اندیشه‌ها و آثار حافظ آشنا و دلباخته او می‌شود و در «دیوان شرقی-غربی» خود به ستایشش می‌پردازد. در واقع پورگشتال پلی می‌شود میان حافظ و گوته، و شرق و غرب. هردر، ویلنت و گوته هر سه از دوستان و ستایشگران پورگشتال بودند. علاوه بر این پورگشتال «تاریخ وصاف شیرازی» را در پنج جلد به آلمانی ترجمه کرده است.
کمالی افزود: وی همچنین کتابی با عنوان «تاریخ ادبی ایران» را بر اساس «تذکرّه الشعرای» دولتشاه سمرقندی و دیگر نسخ خطی که در دسترس داشته تدوین می‌کند و درآن به طور ویژه به سعدی می‌پردازد. او ضمن معرفی سعدی شیرازی و آثار او به ویژه «گلستان» و «بوستان» بیشتر ترجمه‌ها و پژوهش‌های انجام‌شده درباره سعدی به زبان‌های اروپایی تا آن زمان را شرح و نقد می‌کند. نکته قابل توجه در این بخش آن است که پورگشتال به خاطر فعالیت‌های سیاسی و دیپلماتیک خود در آن دوران که اروپا درگیر تحولات اجتماعی و نیز انقلاب فرانسه بود سعدی را با ولتر فیلسوف، نویسنده و شاعر بزرگ عصر روشنگری فرانسه مقایسه می‌کند و در یک بررسی تطبیقی نکات مشترک اندیشگانی این دو را برمی‌شمرد.
او همچنین اظهار کرد: هامر عاشق فرهنگ شرق، ایران و شیراز بود و اگرچه در دوران زندگی خود با همه اشتیاقی که داشت به ایران و شیراز سفر نکرد اما در یکی از مقالاتش به توجه به سفرنامه‌های دوره زندیه و قاجاریه می‌نویسد: فرانکلین و اسکات وارینگ در سفر خود به ایران دیدار از مقبره‌های سعدی و حافظ را شرح داده‌اند… هنوز آب رکن‌آباد گلگشت مصلی را آبیاری می‌کند و بلبلان شیراز بر مزار سعدی و حافظ نغمه سر می‌دهند. ولی دیگر هیچ نوایی از گلوی شاعران بزرگ برنمی‌آید و چشمه شعر بس کم‌آب و تیره و تار شده است.
این سعدی‌پژوه گفت: ترجمه‌های آثار ادب فارسی، هامر پورگشتال را در اروپا و ایران پر آوازه می‌کند و به روایت تاریخ نخستین لوح سپاس و نشان شیر و خورشید به همراه نسخه‌ای از شاهنامه فتحعلی خان صبا را یک شیرازی به او اهدا می‌کند. این روایت به سال ۱۸۱۹ بر می‌گردد که میرزا ابوالحسن خان شیرازی (ایلچی) از جانب فتحعلی شاه قاجار به دیدار صدراعظم اتریش می‌رود و هامر نیز به عنوان مترجم در این دیدار حضور داشته است و در همین سفر است که ایلچی شیرازی از او قدردانی می‌کند.
کوروش کمالی درباره دیگر آثار پورگشتال بیان کرد: هامر منظومه شیرین را به تقلید از آثار نظامی با تکیه بر روابط خسرو پرویز و شیرین یا ایرن شاهزاده خانم مسیحی در سال ۱۸۰۹ منتشر کرد. «سقوط برمکیان»، رمان «وزیران خلیفه هارون»، ترجمه «گلشن راز» شبستری، و ترجمه «رساله اخلاق» غزالی از دیگر آثار اوست که تعداد آثارش به ۶۹ اثر می‌رسد.
او افزود: پورگشتال در جهان مسیحی روزگار خود به اسلام‌دوستی شهرت داشت و این ویژگی در انتخاب آثاری که برای ترجمه از زبان‌های فارسی، ترکی و عربی از جلمه قرآن کریم انتخاب می‌کند کاملاً هویدا است. یکی از آثار او به عنوان «اوقات نماز» که به نثر مسجع نوشته و از سوی ژول مول ستایش شده است گواهی دیگر بر علاقه اوبه دین اسلام است. علاوه بر این هامر پورگشتال در اواخر عمر ۸۲ ساله خود به رسم مسلمانان برای خود سنگ قبری سفارش می‌دهد که بر آن آیاتی از قران مجید به زبان عربی، نیایشی به زبان ترکی و بیتی از سعدی شیرازی نوشته شده است.
کمالی در پایان گفت: ایران و شیراز به دلیل معرفی فرهنگ و آثار بزرگانش به هامر پورگشتال مدیون است و امید است با عنایت و همت شورای شهر و شهرداری شیراز که در برگزاری این همایش و نمایشگاه نقش ارزنده‌ای داشته‌اند خیابان یا میدانی به نام او نام‌گذاری شود.
