ایران و هندوستان دارای روابط نزدیک زبانی، فرهنگی، نژادی با یکدیگرهستند و این اشتراکات در طول تاریخ منجر به شکل گیری پیوندهای گوناگون و روابط گسترده‌ایی بین دو کشور شده است. در طول سالهای اخیر و به دنبال اجرایی شدن برجام و رفع برخی از تحریم های اعمالی علیه ایران این امید وجود دارد تا از طریق گسترش روابط تجاری و گردشگری بین دو کشور شاهد پویایی و انسجام بیشتر در این روابط باشیم. به منظور بررسی روند مناسبات دو جانبه و چشم انداز پیش رو با سفیرهندوستان در ایران گفتگویی انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.
گفتگوی اختصاصی آوا دیپلماتیک با “سائوراب کومار” سفیرهندوستان در ایران
ایران و هندوستان در عرصه بین‌الملل از چه ظرفیتی برای همکاری برخوردار هستند؟
در عرصه همکاری میان ایران و هندوستان ظرفیت خوبی در بستر دوجانبه و نیز چندجانبه وجود دارد. ما در مورد برخی از مسائل در عرصه بین‌الملل اشتراک نظر داریم.
هر دو کشور عضو پیمان عدم تعهد و از کشورهای درحال‌توسعه هستند و در مورد مسائل توسعه ایی، مواضع مشترک بسیاری داریم. ازاین‌رو در عرصه بین‌المللی همکاری خوبی داریم.
هم‌چنین در عرصه دوجانبه باید گفت، هنگام حضور نخست‌وزیر هند در ماه می سال گذشته در ایران، اقدامات مهمی در رابطه با بندر چابهار، بخش هیدروکربن، تجارت و ترانزیت، ارتباطات، علم و فناوری صورت گرفت و در این راستا بر روی برنامه اجرایی کار خوبی انجام داده ایم. در حال حاضر دو کشور بر روی اجرای یادداشت تفاهم‌هایی که طی حضور نخست‌وزیر حاصل شده است، تمرکز کرده‌ایم.
میزان مبادلات تجاری دو کشور ایران و هند در سال 2016 به نسبت سال گذشته شاهد چه تغییراتی بوده است؟
میزان تجارت در سطحی خوب قرار داشت و رقم آن به پانزده میلیارد دلار می رسید که این رقم ابتدا به سیزده میلیارد دلار و سپس به نه میلیارد دلار کاهش یافت.
البته بخش اعظم کاهش ارزش تجارت به سبب کاهش بهای نفت است زیرا بخش عمده‌ای از تجارت دوجانبه هند و ایران را تشکیل می‌دهد؛ البته شاهد آن بوده‌ایم که در بخش غیرنفتی، میزان کاهش تجارت اندک بوده است.
از ماه ژانویه خرید نفت خام از ایران بیشتر شده و ما همچنان درصدد افزایش تجارت در بخش غیرنفتی هستیم.
اخیراً یک هیئت تجاری به همراه دکتر ظریف وزیر امور خارجه ایران به هند سفر کرده اند و طی آن رئیس اتاق اتاق بازرگانی ایران رقم سی میلیارد دلار را به عنوان هدف تجارت دوجانبه ایران-هند پیشنهاد داده است. از نظر من این دستاورد مطلوبی محسوب می شود ما باید در ادامه اهداف عظیمی تعیین و سپس برای تحقق آنها تلاش کنیم.
در زمینه گشایش مناسبات پولی و بانکی چه توافق‌هایی بین دو کشور صورت گرفته است؟
بر اساس مذاکراتی که در زمان حضور نخست‌وزیر هند در ایران صورت گرفت، این نتیجه حاصل شد که بانکداری باید از سوی دو کشور مورد توجه قرار بگیرد و در پی آن، از وزارت دارایی هند هیئتی متشکل از بانک مرکزی و برخی از بانکهای معروف هند به ایران سفر کردند و در همین رابطه با وزارت اقتصاد و بانک مرکزی ایران مذاکراتی انجام شد و دستاوردهایی نیز حاصل شده است البته هر دو طرف می‌توانستند به تفاهم‌های بهتری نیز دست پیدا کنند.
علیرغم آنکه حوزه بانکداری به طور قطع از ژانویه سال جاری پیشرفت کرده است، به اعتقاد من باید در این حوزه کار بیشتری انجام شود و هر دو طرف در این حوزه تلاش می‌کنند.
در زمینه ارائه تسهیلاتی مانند یوزانس (USANCE) از طریق بانکهای هندی به واردکنندگان ایرانی چه تدابیری اندیشیده شده است؟
این مسئله عمدتا فنی است. شاهد آن بودید که پس از اعمال تحریم‌ها چه اتفاقی افتاد. در پی آن ایران و هند مذاکرات فشرده‌ای داشتند و بر روی ترتیباتی کار شد که بر اساس آن 45 درصد بهای نفت خام به روپیه پرداخت گردد و از این نقدینگی در آن دوران برای تجارت دوجانبه استفاده می‌شد.
در حال حاضر که مجاری بانکی برای تجارت نفت خام باز شده است، بهای نفت را با ارز قوی به طرف ایرانی می‌پردازیم. ازاین‌رو حساب روپیه طرف ایرانی با بانک هندی که برای تجارت دوجانبه استفاده می‌شد در حال کاهش است.
از نظر من چالش پیش روی ما و بانکهای ایران این است که بانکهای ایران و هند باید از طریق بانکهای اروپایی مناسبات بانکی ایجاد کنند و تعاملات از این طریق انجام شود.
اغلب بانکهای ایران با بانکهای بزرگ اروپایی مناسبات بانکی به یورو دارند. همانطور که می‌دانید، بانکهای بزرگ اروپا همچنان معاملات مربوط به ایران را انجام نمی‌دهند. ازاین‌رو بانکهای ایرانی و هندی با این چالش مواجه هستند که چگونه روابط بانکی برقرار کنند تا امکان صدور اعتبارنامه یوزانس و تهسیل در پذیرش آنها فراهم شود.
ایران در حال حاضر چه میزان از نفت خام کشور هندوستان را تأمین می‌کند؟
از ماه ژانویه نفت خام بسیار بیشتری از ایران خریداری می‌کنیم. از آخرین ارقام اطلاعی ندارم اما در ماه سپتامبر، در جایی خواندم که واردات از ایران به میزان چشمگیری افزایش یافته و ما پیگیر آن هستیم که خرید نفت خام افزایش یابد.
آیا همه بدهی نفتی هندوستان به ایران پرداخت شده است؟
بله در واقع شرکت‌های نفتی دولتی تمام بدهی خود را به طرف ایرانی پرداخت کرده‌اند البته مقدار بسیار کمی باقی مانده است. به محض آنکه یادداشت تفاهمی میان شرکت‌های هندی و ایرانی در مورد مسائلی مانند نرخ بهره و نرخ ارز منعقد شود، این موضوع نیز حل می‌شود.
در واقع پیش‌تر در این مورد مذاکراتی داشته‌ایم، تفاهم‌هایی حاصل شده و ما منتظر هستیم که این تفاهم‌ها مکتوب شوند. یک شرکت هندی خصوصی بیش از دو میلیارد دلار بدهی دارد و با مقامات ایرانی در ارتباط است و آنها بر روی ترتیبات پرداخت کار می‌کنند.
چابهار از چه جایگاهی در توسعه مبادلات اقتصادی ایران و هندوستان برخوردار است؟
چابهار بندری بسیار مهم و نماد همکاری اقتصادی میان هند و ایران است. طی بازدید نخست‌وزیر هند، قرارداد تجهیز بندر چابهار امضا شد و طرفین از آن زمان بر روی ابعاد فنی مختلف مانند تعیین مشخصات تجهیزاتی که باید نصب شوند، برگزاری مناقصه و سایر روندهای مربوطه کار می‌کنند. اقدامات مذکور در حال انجام است؛ در واقع باید بگویم این بندر جزء بسیار مهمی از همکاری دوجانبه ایران و هند محسوب می شود.
روند سرمایه‌گذاری هندوستان در پروژه‌های عمرانی در چابهار در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
ما باید برای تجهیزات 85 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کنیم که در مرحله اول تأمین می‌شود. هم‌چنین حداکثر پنجاه میلیون اعتبار برای مرحله اول بندر چابهار را تمدید می‌کنیم. درادامه حداکثر دو اعتبار پنجاه میلیون دلاری برای تأمین ریل‌های فلزی برای داخل ایران اختصاص داده ایم.
در زمینه توسعه صنعت ریلی میان دو کشور چه رایزنی‌هایی در جریان است؟
ما قبل از سفر نخست‌وزیر هند به ایران مذاکرات بسیار خوبی در بخش راه‌آهن داشتیم و پس از آن نیز با هم در ارتباط بوده‌ایم. در زمان حضور نخست‌وزیر، شرکت هندی ایرکون یادداشت تفاهمی با شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور برای توسعه راه‌آهن چابهار-زاهدان امضا کرد که باید در این مورد مذاکرات بیشتری انجام شود.
هم‌چنین قرار است هیئتی از ایرکون به ایران سفر کند و از چابهار دیدن نماید و مطالعات فنی بیشتری را انجام دهد. البته دو کشور با یکدیگر و با کشورهای ثالث در ارتباط با مسئله تأمین اعتبار راه‌آهن چابهار-زاهدان در تعامل هستند.
آیا در زمینه مشارکت در ساخت اتوبوس‌های درون‌شهری بین دو کشور توافق‌هایی انجام گرفته است؟
چیزی که من از آن مطلع باشم وجود ندارد؛ اما اگر چنین چیزی باشد خوشحال می‌شوم.
طی سالهای گذشته مذاکراتی بین هند و ایران در زمینه احداث خط لوله گاز میان دو کشور در حال انجام بوده، آیا برنامه عملیاتی برای احداث این خط لوله در نظر گرفته شده است؟
اجازه بدهید یک گام به عقب برگردیم و به این موضوع اشاره کنم که کارگروه مشترکی برای پوشش همکاری در بخش هیدروکربن میان ایران و هند تشکیل شد. این گروه دسامبر سال گذشته نشستی برگزار کرد و مذاکرات کاملی انجام شد و تمام ابعاد همکاری در بخش هیدروکربن مورد بررسی قرار گرفت.
یکی از حوزه‌های مهم مدنظر ما میدان گازی ایرانی است که یک شرکت هندی آن را کشف کرده و ما در تلاش هستیم تا قرارداد تولید را امضا کنیم و مذاکرات آن درحال پیشرفت است.
همانطور که پیش‌تر اشاره کردم، در خصوص احداث خط لوله گاز و انتقال گاز از ایران به هند، برای بررسی تمام گزینه‌ها و تمام امکانات آمادگی داریم.
این‌که از چه روشی استفاده می‌شود در وهله اول به کارایی فنی-اقتصادی و امکان‌پذیری و سودآوری این گزینه بستگی دارد و گزینه‌ای که برای طرفین بیشترین منفعت را داشته باشد، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
هندوستان به مقادیر زیادی مواد معدنی نظیر مس احتیاج دارد و ایران می‌تواند این تقاضای بازار هند را تأمین کند. آیا در این زمینه رایزنی‌هایی صورت گرفته است؟
ما اطلاع داریم که ایران از لحاظ منابع معدنی غنی است و در حال حاضر با ایمیدرو همکاری می‌کنیم؛ اما همکاری ما بیشتر در رابطه با سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد چابهار و بخش فولاد است. امکان سرمایه‌گذاری در حوزه مس بین دو کشور با جزئیات کامل هنوز مورد بررسی قرار نگرفته است.
مهم‌ترین محصولات غیرنفتی که ایران به هندوستان صادر می‌کند شامل چه محصولاتی می‌شود؟
ما برخی محصولات پتروشیمی مانند اوره، آمونیاک، قیر و محصولات دیگر را از ایران خریداری می‌کنیم. نمیتوانم همه آنها را نام ببرم اما مواد پتروشیمی بخش عمده‌ای از سبد واردات ما از ایران است.
چه تعداد دانشجوی ایرانی در هندوستان مشغول به تحصیل هستند؟
تعداد دقیق آنها در اختیار سفارت ایران در هند قرار دارد اما برداشت من این است که تعداد دانشجویان ایرانی که در هند تحصیل می‌کنند، حدود چهار تا پنج هزار نفر است.
آنها عمدتاً در چه رشته‌هایی تحصیل می‌کنند؟
دانشجویان ایرانی در رشته‌های مختلفی تحصیل می‌کنند اما داروسازی ازجمله رشته‌های بسیار پرطرفدار است. برخی دانشجویان نیز در رشته پزشکی و برخی در رشته زبان انگلیسی تحصیل می‌کنند. در واقع رشته‌های تحصیلی آنها متنوع است.
در آذرماه سال جاری نخستین نشست کمیته مشترک علم و فناوری ایران و هندوستان در تهران برگزار شد. دو طرف درباره چه موضوعاتی رایزنی کردند؟
اين آغاز خوبى است. همانطور كه گفتم، در طول ديدار آقاى نخست وزير، ما پروتكلى در حوزه علوم و فناورى را به امضا رسانديم و در نتيجه اين پروتكل بود كه جلسه همكارى در بخش علوم و فناورى برگزار شد.
مذاكرات ما در ابعاد گسترده صورت گرفت و موضوعات بسيارى را پوشش داد. هيئت هندى همچنين از برخى نهادها و موسسات علمى و فنى در ايران بازديد كرد و تجهيزات شما تحسين برانگيز بود.
ثمره اصلى اين ديدارها عبارت بودند از: حوزه هاى همكارى هند و ايران؛ پيش درآمد ساز و كار همكارى ها نظير كارگاهها و پروژه هاى علمى مشترك؛ و در پايان، بازه زمانى انجام اين طرح ها.
اينها جنبه هاى مورد مذاكره ما بود و انتظار ما اين است كه توافقات حاصل شده را در اين اجلاس عملياتى كنيم.
به منظور تسهیل صدور ویزا برای شهروندان ایرانی چه تدابیری اندیشیده شده است؟
در زمینه صدور ویزا برای اتباع ایرانی هیچ مشکلی وجود ندارد.
حضرت‌عالی از امکان لغو ویزا بین دو کشور ایران و هندوستان برای ایجاد ارتباط بیشتر بین این دو کشور خبر داده بودید، آیا برنامه زمان‌بندی شده‌ای برای این امر در نظر گرفته شده است؟
ما امیدواریم این اتفاق به‌زودی محقق شود. این طرح روی میز است و طرفین در مورد آن در حال مذاکره هستند. امیدوارم در این مورد تفاهمی حاصل شود؛ هر چه زودتر، بهتر.
سالانه چه تعداد ویزای توریستی برای شهروندان ایرانی صادر می‌شود؟
البته مدیر کنسولی می‌تواند جزئیات را در اختیار شما قرار دهد؛ اما در سال حدود بیست و هشت تا سی هزار ویزا برای ایرانیان صادر می‌شود که با اختلاف زیادی اغلب آنها برای مقاصد توریستی هستند.
البته برخی از ویزاها کاری هستند و همینطور ویزاهایی برای دانشجویان صادر می‌شود که برای تحصیل به هند می‌روند.
به تازگی فیلم سینمایی محصول مشترک هند و ایران اکران شد. مبادلات فرهنگی ایران و هند در آینده به چه صورت خواهد بود؟
لازم است به رخدادهای یک سال اخیر اشاره کنم. چند تن از موسیقی‌دانان برتر هند از ایران دیدن کردند. همینطور مشهورترین فلوت‌زن هند به ایران آمد و چند ماه پیش اجرایی در تالار وحدت داشت.
مجدداً در زمان حضور نخست‌وزیر هند در ایران، برنامه فرهنگی داشتیم و چند تن از موسیقی‌دانان مشهور هند به ایران آمدند. علاوه بر این دو برنامه فرهنگی بزرگ که در تالار وحدت برگزار شد، چند برنامه فرهنگی دیگر مانند سیتار نوازی و اجرای موسیقی محلی داشتیم که در برج میلاد برگزار شد.
در حال برنامه‌ریزی برای اجرای برنامه نوازندگی ویلن برای ماه ژانویه و نیز درصدد تدارک برنامه هفته فرهنگی هند در ایران پیش از تعطیلات نوروز هستیم. امیدوارم در این بازه زمانی موفق عمل کنیم و این برنامه را پیش از نوروز عملی نماییم.
آیا شما فیلم «سلام بمبئی» را تماشا کرده‌اید؟ دیدگاه شما درباره این فیلم چیست؟
این فیلم را دیده‌ام؛ ماجرای هند و ایران است. شما در مورد دانشجویانی ایرانی در هند سؤال کردید. این فیلم هم در مورد دانشجویی ایرانی که در هند تحصیل می‌کند و نیز تجربیات او در آنجا است.
به نظر من این فیلم واقعیت رابطه میان دو کشور را نشان می‌دهد و روابط عمیق میان انسان‌هایی از دو کشور را منعکس می‌کند که این موضوع پدیده تازه‌ای نیست که نه تنها طی قرن‌ها رخ داده، بلکه قدمت آن بیش از یک هزار سال است. از این جهت فکر می‌کنم این فیلم بیش از هر چیز در مورد رابطه ایران و هند است.
به دنبال اعمال تحریم علیه ایران شاهد توقف فعالیت شرکت مشترک کشتیرانی ایرانی و هندی بودیم. آیا برنامه مشخصی برای راه‌اندازی مجدد خط کشتیرانی از طریق یک شرکت مشترک، در دستور کار مقامات دو کشور قرار دارد؟
چند روز پیش با مدیر کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران مذاکرات خوبی داشتم. او به من اطلاع داد که میان مقامات ایران و هند برای بررسی امکانات مختلف تماس‌هایی برقرار شده است.
به همین خاطر این موضوع مورد توجه طرف ایرانی و نیز طرف هندی قرار داد. باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا می‌توانیم کاری انجام دهیم. البته مسائل و دشواری‌هایی در این رابطه وجود دارد و علت آنها تحریم‌هایی است که علیه کشتیرانی ایران-هند اعمال شد و در این مسیر با مشکلات زیادی مواجه شدیم.
در حال حاضر طرفین تصمیم گرفته‌اند بهترین راه‌حل را برای مسائلی که خط کشتیرانی در زمان تحریم‌ها با آنها مواجه شد بیابند.
دفتر نمایندگی فدراسیون اتاق‌های بازرگانی هندوستان در تهران با چه هدفی بازگشایی می‌شود؟ این نمایندگی چه تأثیری بر روی روند اقتصادی دو کشور خواهد داشت؟
این نهاد دفتر فدراسیون اتاق بازرگانی و صنایع هند نیست. هند دارای دو اتاق بازرگانی است. یکی از آنها فدراسیون اتاق بازرگانی و صنایع هند و دیگری اتاق بازرگانی و صنایع است. ازاین‌رو اتاق بازرگانی و صنایع قصد دارد دفتری در ایران افتتاح کند.
سال جاری هیئتی به ریاست رئیس اتاق بازرگانی و صنایع به ایران آمد و طی این سفر، آنها تصمیم گرفتند به زودی دفتر خود را در تهران باز کنند.
این برداشت در سندی منعکس شد که طی سفر نخست‌وزیر هند به ایران منعقد شد. در نتیجه ما در انتظار گشایش دفتر اتاق بازرگانی و صنایع در تهران هستیم و من نسبت به این دفتر نگاه مثبت و خوش بینانه ایی دارم زیرا به ایجاد روابط مستقیم میان تجار هند و ایران همینطور به پیشبرد بیش از پیش پیوندهای اقتصادی کمک می‌کند.
هندوستان برای مرمت و احیاء بناهای تاریخی ایران از چه ظرفیت‌هایی برخوردار است؟
این موضوع ازجمله حوزه‌هایی است که پیوندهای تاریخی را نشان می‌دهد. ایرانیان در معماری هند بسیار تأثیرگذار بوده‌اند. این موضوع ازجمله بسترهای مهم جهت همکاری است. من با برخی مقامات در این مورد مذاکراتی داشته ام.
از این موضوع بسیار خوشحال شدم که سفارت ایران در هند پیگیر این حوزه است و ما در انتظار انعقاد یادداشت تفاهمی رسمی‌تر میان دو کشور هستیم.
در واقع برخی از بندهای تبادل فرهنگی که میان ایران و هند اجرا خواهد شد، مربوط به این حوزه است.
در سال جاری شاهد پهلو گرفتن ناوشکن‌های هندی گانگا و تریکند در منطقه یکم نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در بندرعباس بودیم؛ ظرفیت دو کشور برای گسترش مناسبات نظامی و یا برگزاری مانورهای مشترک نظامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
همانطور که گفتید کشتی‌های هندی در بندرعباس بودند و نیز کشتی‌های ایرانی از بنادر هند دیدن می‌کنند. به نظر من همکاری دریایی حوزه مهمی در چارچوب همکاری دفاعی است و ما برای آن بسیار اهمیت قائل هستیم. زمانی که کشتی‌های مذکور در ایران بودند تمرین‌های خاصی تحت عنوان «پسکس» انجام دادند و کشتی‌های هندی به همراه کشتی‌های ایرانی آنها را اجرا کردند که البته این روند عادی است.
هندوستان در تلاش است تا روابط خود را با آمریکا افزایش دهد. انتخاب رئیس‌جمهور جدید آمریکا چه تأثیری بر روی روابط دو کشور خواهد گذاشت؟
انتخاب رئیس‌جمهور آمریکا بر عهده مردم آمریکاست. روابط هند و آمریکا به روند انتخابات آمریکا ارتباطی ندارد.
ما روابطی جامع و چندبعدی با آمریکا داریم و منتظریم که روابط با آمریکا بر مبنای منافع مشترک دو کشور پیش برود.
آیا ترامپ قادر به لغو یک‌جانبه برجام است؟
این سؤال را من باید از شما بپرسم. در این باره نظری ندارم. برجام سندی مهم و توافقی بین‌المللی است.
به تازگی هندوستان و ویتنام، توافقنامه همکاری هسته‌ای غیرنظامی امضا کردند، آیا برنامه‌ای برای همکاری هسته‌ای ایران و هندوستان در دستور کار مقامات دو کشور قرار دارد؟
در حال حاضر در این حوزه همکاری وجود ندارد؛ البته در آینده نیز این موضوع به تصمیم طرفین بستگی دارد.
سفیر پاکستان در ایران طی اظهاراتی به این نکته اشاره کرده است که اگر هندوستان در این فکر است که با توسل به تروریسم دولتی در کشمیر، پاکستان را تحت فشار قرار دهد حتماً در اشتباه است. دیدگاه شما در این مورد چیست؟
تمایل ندارم از طریق رسانه‌ها در مورد سفیر پاکستان اظهارنظر کنم. او دیدگاه‌هایی دارد و اعتبار کشوری که نمایندگی آن را بر عهده دارد درک می‌کند و کار خود را انجام می‌دهد.
مردم ایران باهوش هستند و تفاوت میان واقعیت و جار و جنجال را تشخیص می‌دهند. هند همیشه سیاستی یکسان داشته که روابط عادی با پاکستان بوده است. البته زمانی که تروریسم ازجمله تروریسم فرامرزی رخ می‌دهد، گفتگو پسرفت می‌کند.
پاکستان باید تروریسم فرامرزی به‌عنوان ابزار سیاست دولت را کنار بگذارد. ما هم چنان نسبت به گفتگوی دوجانبه با پاکستان پایبند هستیم.
آیا نکته‌ای در مورد روابط میان ایران و هند ناگفته باقی مانده است؟
فکر می‌کنم این جامع‌ترین مصاحبه از زمان منصوب شدن به سمت سفیر هند در ایران باشد.
گفتگو از: محمدرضا نظری
