عبدالرحمن سعد جواد قندیل، روابط ایران و عراق را ریشه دار می داند و معتقد است که عراق می تواند نقش برجسته ایی جهت آرام کردن تنش ها در منطقه خاورمیانه ایفا کند. سفیر عراق معتقد است که جنگ بین ایران و آمریکا تبعات منفی بر اوضاع کشورش خواهد داشت و باید هر دو کشور از تنش بیشتر پرهیز کنند. فرصتی فرآهم شد تا درباره روابط اقتصادی تهران و بغداد در اوج تحریم های آمریکا بر علیه ایران، روند ادغام نیروی حشد الشعبی با ارتش این کشور و برخی گمانه زنی هایی که رسانه های غربی در این مورد مطرح می کنند با سفیر عراق در ایران گفتگویی داشته باشم که در ادامه می خوانید.
گفتگوی اختصاصی آوا دیپلماتیک با “ عبدالرحمن سعد جواد قندیل ” سفیر عراق در ایران
مقامات عراقی بارها در زمینه مذاکرات میان ایران و آمریکا فعالیت داشتند و در روزهای حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق، پیام هایی بین ایران و آمریکا رد و بدل می کردند تا از شدت نزاع میان طرفین بکاهند. در شرایط کنونی با افزایش تنش مابین تهران و واشنگتن، آیا هنوز عراق به عنوان یک کریدور اطلاع رسانی نقش ایفا می کند؟
به خاطر اینکه روابط بین ایران و عراق یک روابط ریشه دار است و منافع متداول و مشترکی بین دو کشور وجود دارد، از همین رو عراق خود را در نقش واسطه گری نزاع بین ایران و آمریکا نمی داند بلکه عراق ایمان دارد که نقشی مثبت در آرام کردن اوضاع و حل مشکلات موجود بین دو کشور یعنی ایران و آمریکا ایفا کند زیرا هر نزاع و درگیری بین ایران و آمریکا تاثیر منفی بر اوضاع عراق خواهد داشت. از این رو عراق به آرام کردن اوضاع و وضعیت بین دو کشور اهمیت می دهد و برای حل آن از طریق گفتگو و کانال های دیپلماسی تلاش می کند.
آقای سفیر آیا الان این کریدور مابین ایران و عراق و آمریکا که از آن صحبت کردیم به معنی واقعی باز است ؟
همانطور که عرض کردم این جزو سیاست های عراق نیست که به عنوان واسطه یا کریدور بین ایران و آمریکا باشد بلکه عراق به نقش فعال مثبت در آرام کردن اوضاع اعتقاد دارد.
بنابراین در شرایط موجود عراق نقش میانجیگری را ایفا نخواهد کرد و فقط سعی می کند تا به مقامات دو کشور توصیه هایی بکند.
عراق نقش واسطه گری و میانجی گری نمی کند بلکه در نقش شریک، بازی می کند.
درگیری احتمالی نظامی میان ایران و آمریکا، چه تاثیری می تواند بر روند تحولات سیاسی و امنیتی عراق و منطقه خاورمیانه داشته باشد؟
تاثیر این درگیری در کل منطقه به صورت عام و بر عراق به صورت خاص فاجعه آمیز خواهد بود؛ خصوصا که مشاهده می کنید منافع ایرانی و آمریکایی در منطقه به طور عام وجود دارد که شاید مورد هدف قرار بگیرد و خسارت هایی بر منطقه وارد کند. به علاوه اینکه سی درصد نفت از طریق خلیج فارس به جهان صادر می شود. با توجه به این موضوع، در صورت درگیری، یک بحران جهانی نفت پدید خواهد آمد که تبدیل به بحرانی اقتصادی برای همه جهان می شود.
با توجه به اینکه نیروی حشد الشعبی با ارتش عراق ادغام شده است، آیا این نیروی نظامی یا سایر نیروهای نظامی نزدیک به ایران ممکن است در جنگی که مابین ایران و آمریکا روی دهد، به طرفداری از ایران به مواضع آمریکایی ها در عراق حمله کنند؟ آیا این امکان وجود دارد که به نحوی جنگ به خاک عراق تسری پیدا کند؟
نه این سخن اصلا واقعی نیست و تنها یک گمانه زنی از طرف رسانه ها است. حشد الشعبی یک نیروی نظامی عراقی است که طبق مقررات زیر نظر فرماندهی کل قوا در عراق که جناب نخست وزیر دکتر عادل عبدالمهدی است عمل می کند و نمی شود گفت که این نیرو یک نیروی همنوا با ایران است بلکه یک نیروی همنوا با عراق است که همچون سایر بخش های نیروهای مسلح اعم از ارتش و پلیس و نیروهای ضد تروریسم، زیر نظر فرماندهی کل قوای عراق است.
اهداف و دلایل ادغام حشد الشعبی با ارتش عراق شامل چه مواردی می شود؟ آیا این ادغام بر همکاری نظامی ایران و عراق هم تاثیر گذار خواهد بود؟
نیروهای حشد الشعبی در ابتدا به شکل نیروهای مردمی داوطلب بر اساس فتوای مرجع عالی قدر و اعلا عراق حضرت آیت الله سیستانی، پس از اینکه نیروهای داعش وارد سرزمین عراق شدند، تشکیل شد. در ابتدا به این نیروها نیروهای مردمی می گفتند که نقش موقتی در مقابله با داعش داشتند. بعد از اتمام آزاد سازی و پاک سازی سرزمین عراق از داعش، مسئولان سیاسی عراق دو گزینه پیش رو داشتند؛ یکی انحلال این نیرو زیرا که نقش آنها به پایان رسیده بود و گزینه دوم ادغام آنها با سایر نیروهای مسلح چرا که ممکن بود در آینده برای درگیری و مقابله با تروریسم دوباره به آنها نیاز باشد خصوصا که این نیروها در درگیری با داعش قابلیت های غیر قابل توصیفی از خود نشان دادند و پیروزی های چشمگیر و بزرگی را در این درگیری ها محقق کردند. بنابراین نظر مسئولان بر این بود که این نیروها حفظ و ادغام شوند و زیر نظر حاکمیت قانون و دستورات فرماندهی کل قوا باشند.
تا چه اندازه اعمال تحریم های دولت ترامپ علیه ایران، بر روابط اقتصادی تهران و بغداد تاثیر نامطلوب داشته است؟
روابط اقتصادی بین دو کشور نیز همچون روابط سیاسی در بالاترین سطح واقع شده است. در سفری که جناب آقای دکتر روحانی به بغداد و سفری که جناب آقای دکتر عبدالمهدی به تهران داشتند توافق هایی صورت گرفت که بر اساس آن سطح تبادل تجاری بین دو کشور از 12 میلیارد دلار حال حاضر به 20 میلیارد دلار خواهد رسید. در این صورت ایران شریک اقتصادی شماره یک برای عراق محسوب خواهد شد. عراق همواره به دفعات از زبان مسئولان مختلف خود اعلام کرده که این تحریم ها را به رسمیت نمی شناسد و آنها را مشروع نمی داند و طرف اجرای آن نخواهد بود. البته این تحریم ها و موضع عراق باعث شده تا کشور زیر فشار آمریکا قرار بگیرد همانطور که ایران زیر فشار آمریکا واقع شده است. به خاطر همین مشکلات و موانعی پدید خواهد آمد. عراق تا زمانی که این مشکلات و موانع و تحریم ها و فشارها را دور بزند به فکر راه ها و روش های مراودات تجاری مختلف با ایران به جز انجام آن با دلار است که این موضوع سبب به وجود آمدن سختی ها و موانعی شده است. در حال حاضر بین بانک مرکزی عراق و ایران پیرامون همکاری تجاری دو کشور بدون دلار بحث و بررسی وجود دارد.
آیا هنوز واردات گاز و برق از سمت عراق در حال انجام است؟
بله
با توجه به اینکه معافیت‌های بغداد از تحریم‌های آمریکا در مورد واردات انرژی از ایران به اتمام رسید و تمدید نیز نشد، طی چند ماه اخیر رویکرد عراق در این حوزه چه بوده است؟
هنوز تبادل نظر و بررسی ها بین بانک مرکزی ایران و بانک مرکزی عراق برای سازوکار چگونگی پرداخت بدهی برق و گاز ادامه دارد. همچنین بحث و تبادل نظر با طرف آمریکایی در خصوص گرفتن معافیت برای این بخش از تحریم ها ادامه دارد.
در سفر آقای روحانی به بغداد توافقنامه ای در زمینه خطوط ریلی میان شلمچه و بصره به دست آمد. آیا رایزنی ها بر سر عملیاتی شدن این پروژه شروع شده است؟ برنامه عملیاتی آن چیست؟
بله. هم اکنون بحث و تبادل نظر در سطح کمیسیون های فنی برقرار است تا نقشه راه کاملی برای اجرای این طرح و توافقنامه های مربوط به شط العرب (اروند رود) از جمله توافقات اتصال راه آهن و لایروبی شط العرب و نیز برگرداندن خط کشتیرانی به آن نقطه ای که در سال 1975 بوده، به دست آید.
گفته می شود لایروبی اروند رود 210 میلیون یورو هزینه در بر خواهد داشت. آیا توافقی بر سر تامین منابع مالی آن انجام شده است؟
تا الان در کمیسیون های فنی هنوز بحث بر سر مسائل مالی صورت نگرفته است و فعلا بحث پیرامون ابعاد فنی موضوع از جمله چگونگی و سازوکار عملیاتی کردن آن متمرکز است.
توافق اولیه این است که برای انجام این کار به منابع مالی کشورهای عراق و ایران تکیه شود اما این اتفاق ممکن است که در صورت عدم کفایت منابع از شرکت های بین المللی مختص به این حوزه استفاده شود.
شما به این موضوع اشاره کردید که تلاش می کنید حجم مبادلات اقتصادی بین دو کشور از 12 میلیارد دلار به 20 میلیارد دلار برسد و در سفری که رئیس جمهور ایران به عراق داشت پروتکل های تحقق آن همانطور که شما اشاره کردید امضا شد. می خواهم بدانم این پروتکل ها شامل چه مواردی می شود؟
موضوعاتی که در این توافقنامه ها به آن پرداخته شده است تا سطح مبادلات تجاری بین دو کشور افزایش پیدا کند شامل ایجاد 5 منطقه آزاد تجاری در شهرهای مرزی بین دو کشور می شود که بر سر آن توافق شده است. موضوع دوم اینکه شرکت های ایرانی در بازسازی مناطقی که در اثر درگیری ها با تروریسم دچار خرابی شده اند، شریک شوند و آنجا فعالیت داشته باشند. سوم مسئله برگرداندن خط کشتیرانی به شط العرب و فعال سازی بنادر عراقی و ایرانی که بر آن رود واقع شده اند است که این موضوعات اثرات خیلی خوبی بر اقتصاد دو کشور خواهد گذاشت. همچنین رایگان شدن ویزا در ارتقا بخش گردشگری بین دو کشور تاثیر مثبت خواهد گذاشت.
رایگان شدن هزینه ویزا برای زوار ایرانی می تواند تقاضا برای حضور در عراق را به شدت افزایش دهد. آیا دولت عراق برنامه ایی برای بهبود و افزایش زیر ساخت های پذیرایی و خدماتی را در دستور کار خود قرار داده است؟
در رابطه با زوار اربعین، سازمان های مردمی و داوطلبان مردمی خدمات رایگان به زوار اربعین تقدیم می کنند. این خدمات تقریبا همه بخش های زیر بنایی مورد نیاز در زیارت اربعین را پوشش می دهد. نقش اساسی دولت عراق در این باره تامین امنیت برای زوار و همچنین تسهیل اقدامات معمول بین سازمان های مردمی برای ارائه خدمات به زائرین است. الان آمادگی کافی برای استقبال و میزبانی از تقریبا 3 میلیون زائر ایرانی که پیش بینی می شود در مراسم اربعین شرکت کنند، وجود دارد. همچنین دولت عراق آماده استقبال از زائرین و تامین امورات مربوط به امنیت، حمل و نقل و اقامت آنها است.
سه میلیون نفر مربوط به شرایطی بود که هنوز ویزا رایگان نشده بود. فکر می کنم با رایگان شدن ویزا تعداد زوار خیلی بیشتر از این شود.
سال گذشته تعداد زوار ایرانی به 2 میلیون رسید. این گمانه زنی بر اساس دو اقدام جدید صورت گرفته است؛ یکی اینکه ویزا رایگان شده است و دوم اینکه ویزا در ایام زیارت اربعین در مرز صادر می شود.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق آقای حسینی گفته بود به زودی قرار است موضوع درج ویزا در پاسپورت نیز حذف شود و تنها مهر ورود و خروج در پاسپورت زده شود. آیا این موضوع صحت دارد؟
این توافقنامه ها بین دو کشور معمولا در زمان و شرایط معینی بر قرار می شود اما هم اکنون صدور ویزا در حال حاضر اجرا است و مهر ویزا در داخل پاسپورت درج می شود.
به نظر می رسد شما این خبر را نگه داشته اید تا در زمان اربعین اطلاع رسانی کنید. آیا این گونه است؟
همانطور که گفتم فعلا اقدام معمول این است که ویزا در داخل پاسپورت به زوار داده شود.
شما در دیداری که با استاندار تهران داشتید خواستار یک دیدار مشترک بین فعالان بنگاههای اقتصادی دو کشور به خصوص آن دسته از صنایع که تعطیل هستند شدید. آیا این صنایع شناسایی شده اند؟ این دیدارها به تنهایی می تواند ثمربخش باشد؟
ما بحث در خصوص این موضوع را با استاندار تهران و همچنین با مسئولان ذیربط در اتاق بازرگانی مشترک بین دو کشور و نیز مسئولان ذیربط در وزارت صنعت، معدن و تجارت ادامه خواهیم داد.
پس عملا فرآیند این موضوع شروع شده است.
بله ما گام اول را با استاندار تهران شروع کردیم و به توافق رسیدیم که بحث بر سر این مسئله با ایشان در دیدارهای بعدی ادامه داشته باشد.
در زمینه بیوتکنولوژی و نانوتکنولوژی چه رایزنی هایی برای همکاری مابین دو کشور وجود دارد؟ در اخبار شنیده نمی شود که رایزنی هایی در این مورد وجود داشته باشد.
در حقیقت یک همکاری علمی و تکنولوژیکی بین دو کشور عراق و ایران وجود دارد. برای مسئولان عراقی واضح است که ایران در این حوزه پیشرفته است. عراق سعی دارد از تجربیات ایران در این زمینه استفاده کند. هم اکنون همکاری در سطح وزارت آموزش عالی و همچنین بین دانشگاه های عراق و ایران وجود دارد. هزاران دانشجوی عراقی در حال تحصیل در دانشگاه های ایران هستند و از این تکنولوژی ها بهره می برند. به علاوه اینکه سفرهای تبادلی و دوره ای بین مسئولان دو کشور در این بخش وجود دارد. آخرین سفر، بازدید وزیر صنایع و وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات عراق به ایران و شرکت در نمایشگاه ایران هوشمند که چند روز پیش در تهران برگزار شد، بود.
سفارت عراق بعد از حضور حضرتعالی در تهران جهت گسترش روابط فرهنگی بین دو کشور چه تدابیری در نظر گرفته است؟ در زمان سفیر قبلی مرکز فرهنگی عراق تقریبا تعطیل شد. به نظر می رسد آقای یاسر عبدالزهرا الحجاج، منفک از شما فعالیت می کند.
موضوع همکاری فرهنگی بین دو کشور خیلی مهم است و من به جهت تعطیل شدن آن مرکز فرهنگی تاسف می خورم و امیدوارم که این شرایط زایل شود و این مرکز بازگشایی شود. مسئله دیگر که باید توضیح بدهم اینکه فعالیت آقای یاسر عبدالزهرا الحجاج هیچ ارتباطی با امور فرهنگی ندارد، فقط اینکه عنوان مسئولیت وی رایزنی فرهنگی است و کار ایشان با دانشجویان و امور آموزشی است. در حقیقت عنوان وی صحیح نمی باشد و بهتر است نام آن را رایزن آموزشی گذاشت که با وزارت آموزش عالی عراق ارتباط دارد. مرکز امورات فرهنگی عراق مربوط به وزارت فرهنگ عراق است و مسئولیت بازگشایی آن و سطح روابط فرهنگی دو کشور با این وزارت است.
شما طی اظهاراتی گفته اید که عراق تلاش می کند تا جایگاه محوری خود در منطقه عربی و خاورمیانه را بدست آورد. دولت عراق برای تحقق این امر چه رویکردی را میان کشورهای عربی اتخاذ کرده است؟ آیا این رویکرد تا به حال دستاورد ملموسی داشته است؟
عراق در سیاست خارجی خود بر برگرداندن جایگاه محوری خود در منطقه به طور عام و منطقه خاورمیانه به طور خاص به چند اصل استناد می کند. اول اینکه امنیت یک امر واحد و یکپارچه است و تجزیه پذیر نمی باشد یعنی اگر امنیت در یک منطقه برقرار است در منطقه دیگر نیز برقرار می شود. اگر در کشوری امنیت وجود دارد، در کشور دیگر نیز امنیت بر قرار خواهد شد. اگر در منطقه ای یا کشوری امنیت مختل شود، در مناطق و کشورهای دیگر نیز امنیت مختل می شود. در حقیقت یا امنیت برای همه است یا برای هیچ کس. بنابراین در این باره منافع مشترکی بین کشورها وجود دارد که با هم همکاری کنند تا مسئولیت برقراری و حفظ امنیت با اعتماد به خودشان باشد و نه اعتماد به مراجع و کشورهای خارجی. اصل دوم اینکه اختلافات سیاسی موجود بین کشورهای منطقه از طریق گفتگو و نه از طریق نزاع با یکدیگر حل شود. منازعات خیلی شدیدی در منطقه بین عربستان و سوریه، بین عربستان و ایران، بین عربستان و ترکیه، بین سوریه و ترکیه و غیره وجود دارد. الان عراق انگار تنها کشوری است که روابط خوبی با تمام کشورهای منطقه دارد. در این باره یک اقدام اولیه صورت گرفت که رئیس مجلس عراق به روسای مجالس شش کشور منطقه یعنی ایران، ترکیه، سوریه، اردن، عربستان و کویت دعوتنامه فرستاد و همه روسای مجالس این کشورها به این دعوت لبیک گفتند و در این اجلاس شرکت کردند و بر سر یک میز نشستند و در خصوص منافع مشترک این منطقه بحث و تبادل نظر کردند. حال عراق سعی دارد گام بعدی را بردارد و آن هماهنگی نشستی همانند این نشست در سطح وزرا، نخست وزیران یا روسای جمهور این کشورها برای اجرایی کردن گام های لازم است. عراق سعی می کند تا نقشی محوری در این خصوص ایفا کند مثلا تلاش می کند تا فعالیت اتحادیه عرب که الان به خاطر اختلافات بین کشورهای عضو آن به حالت نیمه تعطیل است از سر گرفته شود. سعی بر این است تا سازوکارهای جدیدی برای فعالیت های این اتحادیه به تصویب برسد و نیز سوریه دوباره به این اتحادیه باز گردد.
