کشور تاجیکستان در نهم سپتامبر سال ۱۹۹۱ از شوروی سابق اعلام استقلال كرد و نخستین کشوری که استقلال تاجیکستان را به رسمیت شناخت و اولین سفارت خانه را دراین کشور ایجاد کرد جمهوری اسلامی ایران بود. هر سال مردم تاجیکستان استقلال کشورشان را با برگزاری آیین های فرهنگی و هنری در شهرهای مختلف جشن می گیرند به همین مناسبت با وزیر امورخارجه تاجیکستان درباره روند سیاست خارجی این کشور گفتگویی انجام شده است که در ادامه می خوانید.
گفتگو با وزیر امور خارجه جمهوری تاجیکستان، سراج الدین اصل اف
جناب آقای اصل اف، پرواضح است که وزارت امور خارجه نقش کلیدی و جایگاه مهمی در اعمال سیاست های خارجی تاجیکستان برعهده دارد. این روزها که در شرف برگزاری جشن استقلال تاجیکستان قرار داریم، کمی از دستاوردهای سیاست خارجی بگویید.
سیاست خارجی تاجیکستان را می توان به معنای کلمه، ثمره استقلال آن دانست؛ استقلالی که حاصل تلاش بنیانگذار و طراح آن که اتفاقاً عامل صلح و وحدت ملی، رهبر کشور و رئیس جمهوری تاجیکستان، جناب آقای امام علی رحمان است.
بنا نهادن روابط با جهان خارج و معرفی تاجیکستان بعنوان کشوری مستقل در عرصه بین الملل یکی از مهمترین و چالشی ترین جنبه های ساخت کشور در گام آغازین استقلال ما محسوب می شود.
رهبر ملت تاجیکستان، امام علی رحمان برای نخستین بار در سپتامبر 1993 بیانیه ای را در سازمان ملل ایراد کردند که در آن، برنامه ها و افق های سازنده و اهداف سیاسی و صلح طلبانه تاجیکستان، نیت کشور از وحدت ملی و تقویت و گسترش همکاری با تمام کشورهای دوست و صلح طلب جهان را برشمردند.
جمهوری تاجیکستان با ارزش نهادن به اسناد و قوانین حاکم بر روابط بین الملل نظیر منشور سازمان ملل، قرارداد هلسینکی، اعلامیه پاریس و غیره زیربنای سیاست های داخلی و خارجی خود را بنا کرد و اعلام داشت که انسان ها و صیانت از حقوق و آزادی آنان، فارغ از ملیت، مذهب، نژاد یا جنسیت آنها، بسیار ارزشمند و مهم است.
در طول 25 سال که از استقلال تاجیکستان می گذرد، این کشور با حمایت از همکاری با دیگر کشورها و سازمان های بین المللی و منطقه ای به تدریج جایگاه خود را در عرصه جهانی تقویت کرد و هم اکنون، روابطی موفق و مبتنی بر سیاست درهای باز (پذیرش همکاری) را با کشورهای مختلف مانند اعضای مستقل کشورهای مشترک المنافع، آسیای مرکزی، خاورمیانه، اروپا و امریکا دارد.
جالب است بدانید به لطف تلاشهای اثربخش ما، جمهوری تاجیکستان توانست در 14 ژوئن به عضویت شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل درآید. این یکی دیگر از دستاوردهای سیاست خارجی ما و نشانگر اقتدارو اعتبار کشور ما و رهبری آن در سازمانهای بین المللی است.
ممکن برایمان شرح مختصری از شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل ارائه داده و بگویید مزایای عضویت در این نهاد معتبر چیست؟
شورای اقتصادی و اجتماعی یکی از شش آژانس اصلی سازمان ملل است که از سال 1945 ذیل قوانین منشور این سازمان فعالیت خود را آغاز کرده است. این شورا یکی از مجاری اصلی و حقیقی سازمان در زمینه طراحی و به بحث گذاشتن ایده های خلاق برای پیشرفت مستمر است و بیش از 70% منابع انسانی و مالی سازمان را برای انجام ماموریت هایش در اختیار دارد.
تاجیکستان این شورا را یکی از محافل اصلی برای طرح مسایل اجتماعی و اقتصادی و زیست محیطی، ابراز تمایل برای ایفای نقش بیشتر آژانس در هماهنگی فعالیت های مربوط به موارد اضطراری و نیز حصول اطمینان از ایجاد تعادل میان ابعاد سه گانه پیشرفت مستمر می داند.
همانطور که اشاره کردید، پس از ایجاد صلح و ثبات در تاجیکستان و آغاز عصری جدید در سیاست خارجی، رهبری کشور سیاست درهای باز را تبیین کردند. نتایج این سیاست تا به امروز چه بوده است؟
سیاست درهای باز هسته مرکزی سیاست خارجی تاجیکستان است. این سیاست در راستای بکارگیری سیاست خارجی جدید تاجیکستان اعلام شد که اصول و مبانی روابط بین الملل کشور پس از احیای آرامش و ثبات در دوره جدید را در خود گنجانده است. حقیقتاً، دهه نخست استقلال تاجیکستان به تلطیف فضا، بهبود شرایط و تقویت بنیان حکومت گذشت.
اکنون که از آن دوران گذر کرده ایم، کشور درهای خود را بر روی همه کشورهای جهان گشوده است. رهبر تاجیکستان، امام علی رحمان به عنوان مبلغ و طراح سیاست خارجی ما، سیاست درهای باز را اعلام و جریانی را ایجاد کرد که تاجیکستان را به جهان معرفی نموده و سرمایه گذاریهای خارجی را با هدف بازسازی به کشور سرازیر کند.
این سیاست تا به این لحظه موفق بوده است. در روزهای اول کار، برخی سیاستمداران معتقد بودند شاید سیاست درهای باز برای تاجیکستان پس از جنگ گزینه مناسبی نباشد و بهتر است برای حاکم کردن ثبات و آرامش در کشور، برای مدتی آن را بسته نگاه داشته و از مداخله های خارجی جلوگیری کنیم. هرچند، امام علی رحمان که از اوضاع داخلی خبر داشت و وضعیت جاری جهان را بهتر از هرکس دیگری می دید، بر موضع خود قاطعانه ایستاد و سیاست درهای باز را ادامه داد.
تجربه این چند سال ثابت کرده است که با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور که در یکی از سخت ترین نواحی جهان واقع شده است، سیاست درهای باز بهترین گزینه برای پیشبرد فعالیت های سیاست خارجی تاجیکستان بود.
این سیاست آمادگی تاجیکستان را برای همکاری با همه کشورهای جهان بر مبنای برابری و منافع متقابل اعلام کرد. امروزه، ما شاهد تاثیر این روابط چندبعدی در حوزه های مختلف هستیم. کشورهای منطقه، منطق حاکم بر این سیاست را محترم داشته و تبعیت از آن را ارزشمند می دانند.
این سیاستِ بخصوص سبب شد تا کشور ما نه تنها جایگاه خود را تقویت کند، بلکه راههای مختص به خود را در زمینه دیپلماسی و حضور فعال و پیشگامانه در حل و فصل کردن مسایل منطقه ای و جهانی بدست آورد.
افغانستان از اهمیت بسزایی در سیاست خارجی ما برخوردار است. رئیس جمهور چندین بار تاکید داشتند که ثبات افغانستان ثبات منطقه است. در این مورد، چه تمهیداتی می توان برای حل مشکل افغانستان اندیشید و چگونه ممکن است بتوان آینده باثباتی را برای آن پیش بینی کرد؟
روابطی که مجددا میان دو کشور ایجاد شد ناگسستنی هستند، درست همانند ارزشهای مشترکی که به آنان پایبندیم. جناب آقای امام علی رحمان، بنیانگذار صلح و وحدت ملی، رهبر کشور و رئیس جمهوری تاجیکستان همواره بر اهمیت امنیت و ثبات همه جانبه افغانستان تاکید داشته اند و ضرورت افزایش تلاشهای منطقه ای و جهانی برای احیای اقتصادی-اجتماعی این کشور را از تریبون های رده اول کشوری و بین المللی بیان کرده اند.
در برهه حساس فعلی و بویژه با توجه به فعال بودن گروههای تروریستی و افراطی مانند دولت اسلامی در افغانستان، همکاری گسترده تر و عملی کشورهایمان از اهمیت والایی برخوردار است. ما بخوبی نقش کلیدی این کشور همسایه را در تضمین امنیت همه منطقه آسیای میانه درک می کنیم و از برنامه های جامعه جهانی برای ایجاد صلح و ثبات در افغانستان و منطقه حمایت می کنیم. البته باید به یاد داشت که آینده کشور در دست همین ملت است.
روند مذاکرات در افغانستان باید با جدیت دنبال شود و در عین حال، اعمال قانون و خدمت نیروهای امنیتی باید از هردو بُعد فنی و مالی مورد حمایت جامعه بین الملل قرار بگیرد. نکته پایانی آنکه کشورهای جهان باید این حقیقت را بپذیرند که مردم اصیل و نجیب افغانستان در چهار دهه اخیر، قربانی منازعات ابرقدرتها بر سر منافعشان بوده اند و برخورداری از حمایت جامعه بین الملل در ایجاد صلح حق طبیعی آنهاست.
این یکی از اصلی ترین رسالت های جهان معاصر در قبال این کشور است. همه ما باید بدانیم که استمرار بی ثباتی در افغانستان می تواند باعث بروز چالشهای جدی در منطقه و حتی در کل جهان شود. ما نباید اجازه دهیم گروههای افراطی از بی ثباتی موجود در این کشور همسایه سوءاستفاده کنند و برخی مناطق آن را به صحنه تعالیم عقیدتی و جسمانی نیروهای خود بدل سازند.
سوال بعدی من مربوط به حضور شما در میزگرد عالی آب (برگزار شده در 21 آوریل 2016 در نیویورک) می شود که در آن، رئیس جمهور تاجیکستان نیز حضور داشتند. کدام سرفصل ها در این جلسه مورد بحث قرار گرفت؟
در یک دهه گذشته، تاجیکستان بعنوان یکی از کشورهای پیشگام در رفع مشکلات آبی جهانی شناخته شده است. شایان ذکر است که سنگ بنا و نقطه آغاز طرح های ما در مدیریت منابع آبی بین المللی از عملیاتی شدن طرح جناب آقای امام علی رحمان، بنیانگذار صلح و وحدت ملی، رهبر کشور و رئیس جمهوری تاجیکستان سرچشمه می گیرد که سال 2003 را سال بین المللی آب تازه نامگذاری کردند و مجمع عمومی سازمان ملل در این باره بیانیه ای صادر کرد. دیگر طرحهای تاجیکستان نظیر اعلام “دهه جهانی آب برای زندگی” (2005-2015) و “سال 2013، سال بین المللی همکاری آبی” همگی نشانگر مشارکت پیشگامانه کشور ما در عملی سازی برنامه آبی سازمان ملل است.
با گوشه چشمی به ادامه تلاشهای جامعه بین الملل برای حل معضلات آب و پاکسازی و جبران کمبودها در انجام پارامترهای مطرح شده در طرح دهه بین المللی آب برای زندگی، در طی هفتمین مجمع جهانی آب که در آوریل 2015 در تایگوی کره جنوبی برگزار شد، رئیس جمهور ما نظر شرکت کنندگان را به طرح جدید تاجیکستان، یعنی دهه بین المللی آب برای پیشرفت مستمر معطوف کردند. علاوه بر آن، رهبر تاجیکستان در بیانیه خود در مراسم آغازین همایش عالی بین المللی که در راستای عملی سازی دهه آب برای زندگی از 9 تا 11 2015 در دوشنبه برگزار شد، مبانی این طرح را تصریح کردند و جامعه بین الملل را به حمایت از آن فراخواندند.
جلسه ای که شما به آن اشاره کردید در 21 آوریل امسال در نیویورک و با حضور دبیر کل سازمان ملل، رئیس بانک جهانی و نمایندگان ویژه کشورها و اعضای این میزگرد (استرالیا، افریقای جنوبی، بنگلادش، موریتانی، مکزیک، مجارستان، هلند، سنگال، تاجیکستان و اردن) برگزار شد. این جلسه سرفصل هایی درباره تعرفه، کیفیت، قیمت، کسرت و تامین پروژه ها و برنامه های آبی را مورد بحث قرار داد و نیز ساز و کارهای جلسات و دیدارهای آینده این میزگرد را با هماهنگی دیگر آژانسها و طرحها در زمینه آب و پاکسازی آن تبیین کرد.
سوال پایانی من درباره سمپوزیوم عالی SDG 6 و اهداف آن می باشد که در تاریخ 9 آگوست در دوشنبه برگزار می شود. چه مسایلی در این سمپوزیوم بررسی می شوند؟ هدف اصلی آن چیست؟
این نشست بین المللی که با شعار “هیچکس نباید از دسترسی به آب و پاکسازی آن عاجز باشد” از 9 تا 11 آگوست در پایتخت ما، دوشنبه برگزار می شود و مقدمات آن توسط کمیته ای مشترک متشکل از دولت تاجیکستان و دپارتمان امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل در حال پیگیری است و مقامات دولتی و تصمیم گیرندگان در حوزه مسایل مدیریت منابع آبی، متخصصانی از سازمان های منطقه ای و بین المللی، مجامع علمی، نخبگان و کارآفرینان در کنار نمایندگان جامعه مدنی در آن شرکت خواهند کرد.
این سمپوزیوم به مسایل مربوط به ظرفیت های ملی و محلی دولت را در اداره مدیریت ترکیبی منابع آبی، دسترسی به آب، پاکسازی و ارتقای همکاریها و شراکت های بین المللی می پردازد.
هدف اصلی این مجمع دستیابی به راهی برای اعمال مفاد SDG 6 و اهداف آن می باشد که در کنار آن ساز و کاری را برای دهه جدید آب برای پیشرفت مستمر توسط رئیس جمهور عالیقدر تاجیکستان معرفی می شود.
راههای اعمال این اهداف در 8 جلسه موضوعی به بحث گذاشته می شوند و در سند نهایی سمپوزیوم درج خواهند شد. این سند سپس در طول ارائه ای مختصر درباره نتایج این سمپوزیوم در ماه سپتامبر در سازمان ملل میان همه اعضای آن توزیع می شود.
گفتگو از: محمدرضا نظری
